“غلبه بر موانع شیردهی در شرایط خاص مادر” دوشیدن، ذخیره سازی، و فراهم آوری شیر (قسمت اول)

دوشیدن شیر

دوشیدن شیر مادر معمولا با هدف تغذیه یا ذخیره کردن شیر در مواردی است که به خاطر شرایط خاص مادر یا شیرخوار، شیردهی مستقیم از پستان ممکن نباشد. سازمان جهانى بهداشت توصيه مى كنند مادران طى اقامت در بيمارستان و قبل از ترخيص بايد روشهاى دوشيدن شير را فراگرفته باشند. اين سياستها براساس تحقيقات مختلفى درزنان است كه نشان مى دهد دوشيدن مكرر شير، موجب طولانى تر شدن دوره شيردهى خصوصا در مادران شاغل مى شود كه علاوه بر انجام وظايف اجتماعى، شيردادن راهم حفظ و ادامه مى دهند.

در هر روشی که مادر برای دوشیدن شیر بکار می برد باید بداند که چگونه به رفلکس جهش شیر کمک نماید زیرا تنها هنگامی شیر به گونه موثر دوشیده می شود که این رفلکس بخوبی عمل کرده و شیر از پستان جاری شود. از آنجا که کارکرد اکسی توسین یا همان جهش شیر در دوشیدن سخت تر از موقع مکیدن شیرخوار است، ممکن است دوشیدن مقدار کافی شیر برای مادران مشکل به نظر برسد، اما اگر مادر اعتماد به نفس داشته، احساس درد و پریشانی را از خود دور کند دوشیدن شیر مشکل نخواهد بود.

تحریک رفلکس جهش شیر

برای این منظور مادر باید محیطی آرام و خلوت داشته و بهتر است در کنار یکی از نزدیکان خود بنشیند و درصورت امکان شیرخوار را به گونه ای که تماس پوست با پوست برقرار شود در بغل گیرد. نوشیدن یک نوشیدنی گرم (غیر از قهوه) و نیز گرم کردن پستان ها با کمپرس گرم یا گرفتن دوش گرم می تواند بسیار موثر باشد. ماساژ پستان به روش دو دستی یا غلطاندن مشت بسته روی آن و نیز استفاده از انگشتان برای ضربه های ملایم روی پستان و لمس نیپل و هاله کارهای موثر دیگر برای تحریک رفلکس جهش شیر هستند. مالش پشت مادر هم مهم است. برای این منظور مادر پشت میز می نشیند و بطرف میز خم شده دستها را روی میز و سر خود را روی ساعدها میگذارد و فرد ماساژ دهنده با برآمدگی بندهای انگشتان خود بصورت مشتهای بسته، دو طرف ستون مهره ها را از ناحیه گردن به پائین 2 دقیقه ماساژ می دهد.

دوشیدن با دست

این روش ساده و موثر بوده و مادر می تواند در هر جا و هر زمان که نیاز داشت دوشیدن شیر را انجام دهد. بسیاری مادران تماس پوست را بر تماس پمپ روی سینه ترجیح می دهند و به عنوان یک روش طبیعی احساس راحتی دارند. این روش بخصوص در موارد آزردگی نیپل ملایم تر از دوشیدن با پمپ است. زمان لازم برای دوشیدن بیست الی سی دقیقه است. البته پس از برقراری جریان شیر این زمان فقط برای راهنما به کار رفته و دوشیدن تا کاهش جریان شیر ادامه می یابد. تعداد دفعات دوشیدن شیر بستگی به دلائل دوشیدن دارد:

برای تغذیه با آغوز (کلستروم) در نوزادی که قادر به مکیدن نیست هر بار مقدار پنج تا ده میلی لیتر (یک تا دو قاشق مرباخوری) دوشیده و با توجه به گنجایش معده نوزاد، هر یک تا دو ساعت دوشیدن تکرار می شود. جهت تغذیه نوزاد کم وزن یا بیمار دوشیدن هر سه ساعت مناسب است. اگر هدف افزایش تولید شیر باشد، دوشیدن بیست دقیقه حداقل شش بار در روز که دست کم یک نوبت آن در شب است توصیه شده به گونه ای که کل مدت دوشیدن در شبانه روز از صد دقیقه کمتر نباشد. برای برقراری مجدد شیردهی دوشیدن شیر هشت تا دوازده بار و هر بار بیست الی سی دقیقه توصیه می شود.

دوشیدن با پمپ

استفاده از پمپ برای دوشیدن شیر باید با رعایت کامل نکات بهداشتی در مورد دست ها، ظروف جمع آوری، و نیز قطعات پمپ باشد. اگر قرار است جدائی مادر و نوزاد طولانی و مثلا بیش از یک هفته باشد (تغذیه نوزاد نارس)، یا اگر مادر باید به سر کار برگردد، باید روش دوشیدن شیر با پمپ را آموخته باشد.به مادرانی که از پمپ برای دوشیدن استفاده می کنند توصیه می شود دوشيدن را به مدت پانزده دقيقه يا تا دو دقيقه پس از قطع جريان شير ادامه دهند. با اين روش بيشترين ميزان شير و بيشترين مقدار چربى شير از پستان خارج مى شود. مطالعات بالينى نشان داده كه با دوشيدن هم زمان هر دو پستان (پمپ دوبل)، شير بيشترى نسبت به دوشيدن جداگانه هر پستان به دست مى آيد و وقت كمترى هم از مادر مى گيرد. عوارض پمپ هاى شيردوش برای مادر بسيار كم اتفاق می افتد. سازمان غذا و داروى آمريكا اين عوارض را به شكل درد، احساس ناراحتى در پستان، قرمزى و تورم، و ندرتا آسيب بافت پستان برشمرده است. برای اینکه پمپ مفید و موثر باشد باید تعداد مکش و رهاسازی یا دوره های مورد استفاده باعث ایجاد درد در مادر نشود. در صورت احساس درد در مادر باید دوشیدن شیر را متوقف کرد و یا روش آن را تغییر داد.

دکتر مسیح معرف – متخصص اطفال