معدن،فناوری اطلاعات و کشت فراسرزمینی فرصت‌های جدید سرمایه گذاری در افغانستان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما برنامه میز اقتصاد شبکه خبر امروز ششم شهریورماه ۱۴۰۳ با حضور آقایان محمدمهدی جوانمرد قصاب، مشاور اقتصادی نماینده ویژه رئیس جمهور در امور افغانستان
بهنام یزدانی، خبرنگار خبرگزاری صداوسیما در افغانستان و محمود سیادت، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان (ارتباط تصویری)، بهره گیری از شیوه های نوین در توسعه تجارت با افغانستان را بررسی کرد.

سؤال: علل نوساناتی که در تجارت ایران و افغانستان در این سال‌های اخیر دیده شده است، در نمودار ابتدایی برنامه هم دیدیم چه است و الان شرایط آن چگونه است؟
جوانمرد قصاب: در این چند سال اخیر، ما شاهد تحولات زیادی در کشور افغانستان بوده ایم. بالاخره متجاوزینی بودند که از کشور خارج شده اند و این متجاوزین هم خودشان در افغانستان مصرف داشتند و هم چیز‌هایی را بعنوان کمک که ما آنها را بعنوان کمک قبول نداریم، چون منفعت بیشتری بردند تا اینکه کمک به افغانستان کرده باشند،این کمک‌ها در قالب بودجه‌ای در کشور افغانستان انجام می‌شد و این کمک‌ها از رقم بودجه‌ای افغانستان حذف شد.

اگر بخواهیم در مسائل اقتصادی و تجاری بررسی کنیم، با توجه به اینکه ما در روند‌های تجاری سهم بازار را درنظر می‌گیریم تا عدد، وقتی سهم ما بزرگ می‌شود، باید بزرگ‌تر شود وقتی که بازار کوچک می‌شود خودبخود این بازار سهم کوچک‌تر شود. سهم ما از بازار افغانستان می‌شود گفت حتی بیشتر شده است. در همان مواقعی که کاهش صادرات هم داشتیم، سهم ما در افغانستان، سهم مناسب و حتی می‌شود گفت بیشتر از سال‌های قبل بوده است.

ولی عدد کم شده است، چون کمک‌های خارجی به افغانستان کم شده است. البته با حساسیتی که دولت آقای رئیسی داشتند، نماینده ویژه‌ای را گذاشتند برای هماهنگی سیاست‌های کشور در افغانستان، این هماهنگی‌ها به صورت مستقیم از تمام قوانینی که از نهاد ریاست جمهوری و شورای امنیت تصویب شده بود آمد و تدوین استراژی برای اولین بار برای کشور هدف شد ما استراتژی در همه بخش‌ها تدوین کردیم.

در دفتر نمایندگی که این شامل مباحث سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و خیلی مباحث دیگری بود. در مباحث اقتصادی که دفتر می‌شود گفت فعالیت‌های بسیار گسترده‌ای را شروع کرد و این هدف بود که با نگاه به مردم، اقتصاد ما با کشور افغانستان، نه تنها کاهش پیدا کند، بلکه افزایش پیدا کند و مایحتاج مردم بخواهد تأمین شود، در دستور کار قرار گرفت.

جناب کاظمی امید دستورات صریحی دادند، بسیار دیدار‌های مثمرثمر و قابل توجهی با مقامات کشور افغانستان چه در کابل و چه در تهران داشتند و کمیسیون مشترک برگزار شد. این روندی که الان می‌بینید این تجارت بدون کمک‌های خارجی به افغانستان است.

سؤال: سهم ما الان چقدر افزایش پیدا کرده است؟
جوانمرد قصاب: بین ۳۵ تا ۴۰ درصد از سهم بازار افغانستان صادرات آن از کشور ایران است. البته این صادرات رسمی است و صادرات غیر رسمی هم بین ایران و افغانستان اتفاق می‌افتد که عدد قابل توجهی است.

چیزی که شما می‌بینید، سیاست‌هایی که در آن دولت اتخاذ شده است و الحمدالله در صحبت‌هایی که دولت چهاردهم آقای پزشکیان و همکاران محترم شان انجام داده اند، نشان می‌دهد که به این سیاست‌ها واقعاً اعتماد دارند و برای آنها برنامه دارند، فکر می‌کنم این سیاست‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و در دستور اخیری که از آقای پزشکیان گرفته ایم به این نکته تأکید شد و انشاالله این روند را ما در بحث تجارت با کشور افغانستان با توجه به ظرفیت هایشان ادامه پیدا خواهد کرد.

 
سؤال: این روند افزایشی که ادامه پیدا می‌کند با سیاست‌هایی که انجام می‌شود، چه است، تحولات سیاسی آنجا باعث شد که صادرات ما دچار نوساناتی شود، الان که افزایشی شده است. چه کار‌هایی قرار است انجام شود که این روندی که می‌فرمایید حفظ شود؟
جوانمرد قصاب: بحث تجارت ما افغانستان یا روابط ما با افغانستان فرای مسائل تجاری یا سیاسی یا خیلی مسائل دیگر است.

دو کشوری هستند که از نظر تاریخی، فرهنگی و مذهبی با همدیگر مثل هم هستند. خیلی که از دوستان افغانستانی که در ایران مهاجر بودند، الان به کشورشان برگشته اند یا یک تعداد بسیار زیادی با توجه به تغییر و تحولات الان به کشور ما آمده اند. بحث ظرفیت سازی در کشور افغانستان یکی از اصول کار ما در بحث دفتر نمایندگی و سیاست‌های دولت است، چه دولت چهاردهم و چه دولت سیزدهم.

در اینجا ما به صراحت اعلام می‌کنیم، ما در کشور افغانستان در بخش اقتصادی با همه کشور‌های دنیا همکاری می‌کنیم، خودمان را رقیب هیچ کشوری نمی‌دانیم و آنها را رقیب خودمان در بحث توسعه اقتصادی افغانستان نمی‌دانیم.

هر اتفاق اقتصادی در افغانستان انجام شود به نفع ما است، هم بحث مهاجران را دارد و هم اینکه یک افغانستان آباد و مستقل از کمک‌های بین المللی حتماً در سیاستگذاری هایش هم مستقل خواهد بود و این به نفع همه کشور‌های همسایه خواهد بود.

تأکید می‌کنم، ما به اقتصاد افغانستان در ضمن اینکه به مسائل اقتصادی برای تأمین منافع مان و برای تأمین مایحتاج مان توجه می‌کنیم، به بحث اقتصاد افغانستان به این دید هم نگاه می‌کنیم که بتوانیم اولاً ثبات و کار در افغانستان اتفاق بیفتد که نیرو‌های کاری که در آنجا است به کشور‌های همسایه ازجمله ما مهاجرت نکنند و نیروی کار مستعدی که در ایران هستند به کشور افغانستان برگردند.

خیلی از این مسائل مهاجرت ناشی از عدم وجود کار در کشور افغانستان است، باید زیرساخت‌ها در افغانستان اتفاق بیفتد.

سؤال: یعنی آنجا ما باید سرمایه گذاری مستقیم داشته باشیم؟
جوانمرد قصاب: بله یکی از این سرمایه گذاری مستقیم ما به آن ورود کرده ایم، کنسرسیوم معدنی در رأس نمایندگی تشکیل داده ایم با حضور همه بزرگان بخش معدن آهن و معدن فولاد کشور، کنسرسیوم معدنی کشور افغانستان است که در ایران تأسیس شده است که می‌شود گفت سهامداران آن ۴۰ میلیون نفر هستند.

یعنی آن دستور مقام معظم رهبری که با نگاه به تولید و استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی در آن دفتر دارد بعنوان یک دفتر حاکمیتی و یک راهبر دارد اتفاق می‌افتد.

 این دفتر نمایندگی فقط یک توضیح کوچک راجع به این قضیه بدهم، هیچ وظیفه ذاتی از هیچ دستگاهی را نمی‌گیرد، ما فقط به دستگاه با تدوین استراتژی‌ها بیان می‌کنیم که باید چه کار‌هایی را انجام بدهند و اینها را منسجم می‌کنیم و با ایجاد یک هم افزایی بین این دستگاه ها، سیاست‌های کشور را در قالب کشور افغانستان در همه بعد، چه نظامی و چه سیاسی و چه هر بعدی که است با همدیگر منسجم می‌کنیم و آقای کاظمی بعنوان نماینده دولت، در راستای اجرای این اهداف پیش می‌روند.

ما در این بحث ظرفیت سازی، ما بحث کشت فراسرزمینی را داریم و بحث استفاده از کریدور‌ها یا راه گذر‌های بین المللی در استفاده از ظرفیت افغانستان است.

 
سؤال: آقای سیادت، یک نقل قولی از شما است مبنی بر اینکه برای توسعه تجارت با افغانستان باید از شیوه‌های نوین استفاده کرد. این شیوه‌های نوین چه است و چه کار‌هایی باید برای این موضوع انجام شود؟
سیادت: مستحضرید در دوران جمهوریت و هم دوره جمهوریت آقای کردل و هم آقای اشرف غنی، به دلیل حضور پررنگ قدرت‌های جهانی در افغانستان و مخالفت‌هایی که با ما داشتند، فرصت حضور کالا و خدمات ایرانی‌ها بسیار محدود شد و عملاً اجازه نمی‌دادند در فرصت‌ها ایرانی‌ها نقش آفرینی کنند.

الان این شرایط تغییر کرده است، دو پارامتر تغییر اساسی کرده است، یکی اینکه فرصت را با اشتیاق برای ایرانی‌ها مهیا کرده است و از آن مهمتر اینکه به دلیل امنیتی که ایجاد شده است، مانده کشاورزی و معدن بخصوص و حتی تولید به دلیل حمایت‌هایی که تا الان از تولید داخلی می‌کنند، اینها یک فرصت‌های جدیدی است که ما اگر بخواهیم به شیوه گذشته که صرفاً ارسال کالای ساخته شده بود، اکتفا کنیم، ممکن است در بسیاری از بخش‌ها از این بازار حذف شود

بنابراین حتماً شیوه نوین یکی از اصول آن مشارکت در سرمایه گذاری با افغانستانی‌ها است.

ضمن اینکه حتماً بحث‌های جدیدی را هم با توجه به پیشرفت تکنولوژی در دنیا و با توجه به نیاز افغانستان می‌تواند مطرح باشد، بحث‌های آی تی و بحث‌های مختلف دیگر که ما حتماً باید بعضی از این نیاز‌ها را ایجاد کنیم تا بتوانیم با توانی که داریم برآورده کنیم و بتوانیم نقش آفرینی خودمان را افزایش بدهیم.

 
سؤال: آقای یزدانی، نگاه مردم و تجار افغانستانی نسبت به محصولات و کالا‌های ایرانی چگونه است، چقدر استقبال آنجا از کالا‌های ایرانی بعمل می‌آید؟
یزدانی: ایران و افغانستان جزء معدود کشور‌هایی هستند که آنقدر اشتراکات مختلف، تاریخی و فرهنگی و هم مرز بودن را دارند که خیلی به هم شبیه هستند.

از مردم افغانستان به طور میانگین هر نفر یکبار در ایران بوده است و در بازار‌های افغانستان فرقی نمی‌کند که کابل باشد، هرات یا مزار شریف باشد، آنجا در مغازه هایشان اگر گشتی بزنید، حتماً در قفسه هایشان یک کالای ایرانی را می‌بینید.

به نسبت این فراز و فرود‌هایی که بوده است، سال ۱۴۰۰ کاهشی بوده است و الان دارد افزایشی می‌شود، قبل از آن رقم تا ۳ میلیارد دلار رسیده بود، با این حال تا الان با این فراز و فرودها، شریک نخست تجاری ایران، افغانستان است.

می‌شود گفت که ذائقه افغانستانی‌ها مخصوصاً در استان‌های مرزی شان خیلی شبیه ایرانی‌ها شده است، کالای ایرانی به دورترین نقاط افغانستان هم رفته است.

حتی ما دو سال پیش از اتفاق و تحولات سیاسی که افتاد به خوست رفته بودیم، تقریباً نزدیک به مرز پاکستان است و جایی است که کمتر ایرانی به آنجا رفته بود.

آن لحظه صبح بود که گزارش می‌خواستم تهیه کنم، با خودم گفتم که اینجا دیگر کالای ایرانی نیامده است، دیدم مربایی که آنجا است، تولید ایران است. حتی در بازار کابل در مغازه‌ها بروید کپی از کالای ایرانی حتی ما جنس تقلبی هم دیدیم که در بازار کابل درست کرده بودند که شیر آلات بود. نمایندگی آن را پیدا کردیم، گفتند شرکت‌های ایرانی بیایند اینجا و خودشان را ثبت کنند.

یک انتظاراتی هم که با بعضی از این مصرف کننده که صحبت می‌کردیم، داشتند، می‌گفتند همان کالایی که در ایران مصرف می‌کنید را به افغانستان بفرستید. همه اینها باعث شده است که ما شریک نخست تجاری افغانستان باشیم و مسئولان آنها و آنهایی که کار تجارت می‌کنند از این موضوع خیلی راضی هستند، مزیت‌های مختلفی تجارت با ایران برای آنها دارد، هم مرز هستند، کالا سریع‌تر به دست آنها می‌رسد، ایران سعی کرده است که مسائل اقتصادی را از مسائل سیاسی جدا کند.

آقای جهانبخت خودشان می‌دانند، مثلاً الان مرز پورهم بزرگ‌ترین مرز افغانستان با پاکستان است، تقریباً یک روز درمیان دارد بسته می‌شود، بخاطر درگیری‌هایی که دارند، مرزی است، خط ایران است، خود تی تی پی است. بالاخره باعث شده است که آنها بیشتر به ایران اعتماد کنند و بیایند گزینه‌هایی مثل چابهار و راه آهن ما که انشاالله بهتر از آن استفاده شود.

 
سؤال: آقای سیادت، با توجه به صحبت‌هایی که آقای یزدانی داشتند، این استقبال از کالای ایرانی در افغانستان را شاهد هستیم. بخش خصوصی در این خصوص چه کار‌هایی انجام داده است، چه برنامه‌هایی است برای اینکه بشود از ظرفیت استفاده کرد؟
سیادت: من ابتدا یک گریزی بزنم به فرمایشات جناب جوانمرد، فرمایشات ایشان در مورد ضرورت توسعه اقتصادی افغانستان، حداقل برای بحث کاهش مهاجرت که این یک الزام است، یعنی ما از این طرف اگر می‌خواهد مهاجر غیرقانونی را اخراج کنیم، قطعاً اگر در داخل افغانستان اشتغال مولد و بادوام ایجاد نشود، قطعاً دوباره ما به هر شکلی ممکن است شاهد بازگشت اینها باشیم و این رفت و برگشت ادامه پیدا می‌کند؛

بنابراین حتماً ما باید در این جهت کار کنیم. این وظیفه دولت است، نکته اینجا است، یعنی ما بعنوان بخش خصوصی، جدای از اینکه دنبال سود و منفعت خودمان هستیم و دل مان می‌خواهد یک کار انسانی را هم در آن مشارکت کنیم،

 اما این مسئولیت را نمی‌توانیم به دوش بگیریم. اینجا است که ما نقش صندوق ضمانت صادرات، نقش سیاست‌های حمایتی دولت، نقش رفع بعضی از موانع مثل بحث بازگشت ارز که اساساً در مورد افغانستان صادق نیست،

دلایل آن را مفصل گفته و نوشته ایم، اگر این اتفاقات بیفتد، بخش خصوصی امروز خیلی پای کار آمده است، یعنی سه سال امنیت در افغانستان که در نیم قرن گذشته بی سابقه بوده است، خیلی‌ها را تشویق کرده است.

الان ما نمایشگاهی در کابل را برنامه ریزی کرده ایم که استقبال خیلی خوب بوده است، در بخش معدن، در بخش کشاورزی، چندین کنسرسیوم در مرکز و در استان‌ها تشکیل شده است و همین هفته گذشته در خراسان رضوی باز یک کنسرسیوم دارد بحث کشت فراسرزمینی، اتاق بیرجند، اتاق زاهدان اکثر اتاق‌ها علاقمند و فعال شده اند.

ما همین هفته گذشته اتاق لرستان را جلسه‌ای داریم برای بحث علاقمندان برای حضور در افغانستان. اما همه اینها الزام دارد که دولت محترم هم واقعاً این اشتیاق را قدر بداند و کمک کند.

ما کمتر حمایتی را از جانب دولت به صورت خاص برای بازار افغانستان داریم که به نظر من حتماً اگر قرار است ما آنجا پررنگ جلوه کنیم و بتوانیم دوام بیاوریم و افزایش توان را داشته باشیم، حتماً به حمایت دوستان دولتی بیش از گذشته نیاز داریم که امیدواریم که این در دولت چهاردهم محقق شود.

 
سؤال: با توجه به صحبت شما، آقای جوانمرد، برای رفع موانع صادرات به افغانستان و اینکه موانع از پیش پای صادرکننده برداشته شود و بتوانند راحت‌تر صادر کنند و کار انجام بدهند و تجارت کنند با افغانستان، چه کار‌هایی در دولت درحال انجام است؟
جوانمرد قصاب: آقای سیادت هم به درستی گفتند من به حرف شما برمی گردم. الان موضوع افغانستان و حتی افغانستانی‌های داخل کشور، تمام وزارتخانه‌های کشور را درگیر کرده است.

یعنی وزارت آموزش و پرورش، وزارت راه، وزارت مخابرات، همه دستگاه ها، یعنی فکر نکنید موضوع امنیتی است، همه دستگاه‌ها به نوعی، حتی وزارت بهداشت در بحث درمان، همه اینها با موضوع افغانستان درگیر هستند.

با توجه به تعداد دوستان افغانستانی که در ایران الان حضور دارند تا شرایط آماده شود و به کشورشان برگردند، این تعداد نیاز به یک ساماندهی دارند.

آقای سیادت فرمودند حمایت‌های دولت، دولت به صورت جزیره‌ای یک کار‌هایی را انجام می‌دهد، اتخاذ این تدبیر دفتر نمایندگی، یعنی ایجاد یک فرماندهی واحد، چه در داخل کشور و چه در خارج از کشور در بحث سیاست ما با افغانستان.

 
سؤال: الان که فرماندهی واحد هم است، راحت‌تر می‌شود این موانع پیش پای صادرکنندگان را برداشت؟
جوانمرد قصاب: بله ما کمیته تسهیل و رفع موانع تولید و سرمایه گذاران ایرانی و افغانی را در نهاد نمایندگی با همدیگر تأسیس کردیم که منتظر هستیم آقای سیادت جلسات مستقرشان را با حمایت دولت ولی با مدیریت بخش خصوصی ادامه بدهد.

تمام دستگاه و نهاد‌ها در آن عضو هستند که بتوانیم با سرعت این کمیته را مجدداً فعال کنیم تا بتوانیم رفع موانع کنیم. یکی از موانع اصلی و چالش برانگیز ما که سالیان سال است که برای آن می‌جنگیم، مخصوصاً در دو سال گذشته با همه جلساتی که در سران کشور می‌شود گفت انجام شد، نتوانستیم به آن فائق شویم، بحث جذب سرمایه افغان‌ها در ایران است.

 
سؤال: چه کار‌هایی است قرار است انجام شود؟
جوانمرد قصاب: الان بخش صادرات ما به کشور افغانستان در بحث تسهیل شان ما در سفر آقای ملابرادر به ایران در آبانماه گذشته، ما چندین تفاهم نامه اقتصادی در کمیسیون مشترک انجام داده ایم.

می‌دانید که ریاست کمیسیون مشترک با وزارت کشاوزی که خوب پیگیری می‌کنند در این مبحث، تفاهم نامه‌های خوبی انجام داده ایم، در بخش کشاورزی، جاده، راه، هوایی، در بحث منطقه آزاد، چابهار، که حتی با شرکت ذوب آهن اصفهان برای همکاری‌های مشترک انجام شد. در برگشت کشور افغانستان خیلی بهتر از ما کار کرد، خیلی بهتر از دوستان ایرانی ما، واقعاً می‌شود گفت آنها برای هر بندی از این تفاهم نامه که ۹۰ بند از آن استخراج کرده اند، یک مسئول گذاشته اند و برنامه ریزی کرده اند و مدت زمان برای اجرا گذاشته اند.

 در داخل خودمان هم با همه پیگیری‌هایی که وزارت کشاورزی کرد، می‌توانستیم همچنین تفاهمی را در داخل داشتیم که این کار انجام شود که بتوانیم برای بند به بند و رفع ..

سؤال: چرا نداشتیم، مگر دفتر ویژه تشکیل نشده است؟
جوانمرد قصاب: توجیه کردن افراد و مقامات و مسئولین سخت است. در بحث اینکه بالاخره افغانستان چه جایگاهی برای ما بعنوان یک کشور همسایه دارد. ما با کشور افغانستان بحث داعش داریم، بحث‌های امنیتی داریم، اینها وظیفه من نیست، بحث من با افغانستان فقط اقتصادی است، این بخشی از وظایف دفتر ما بخش اقتصاد است.

این دوستان باید درک کنند که ما بگوییم مثلاً مهاجرت را در داخل ایران بخواهیم همانطور که آقای سیادت اشاره کردند، بخواهیم کنترل کنیم باید کار را از آنجا شروع کنیم تا از اینجا، آخر کار، چون هرچه بفرستیم بالاخره از یک راه دیگر وارد کشور می‌شوند.

 
سؤال: بالاخره چطوری باید درک کنند و چه کاری باید انجام شود؟
جوانمرد قصاب: باید بند به بند آن مصوبه، ببینید ما برای این مصوبه ما ۲۴ ساعته شدن مرزها، تأثیر تجارت، الان تا ساعت یازده شب انجام داده ایم.

در مرز‌ها فرماندهی واحد باید ایجاد شود، خیلی سعی کردیم، دستگاه‌ها حداقل نمی‌خواهیم بگوییم کار دیگری نکنند، کار خودشان را فقط انجام بدهند. الان ما تا ساعت یازده شب گذاشته ایم.

هنوز کشور یا مقامات کشوری به این نتیجه نرسیده اند که آنجا باید نیرو‌ها تقویت شود، هنوز نیرو‌هایی که بتواند به صورت ۲۴ ساعته آنجا کار کند، ما نداریم. باید اینها تقویت شوند.

بحث ارز و خروج ارز همانطور که آقای سیادت گفتند، آیا تبادلات مالی ما با کشور افغانستان به صورت ارزی است، این را باید واقعاً راجع به آن تعیین تکلیف کنیم. یا بحث جذب سرمایه گذاری در بحث افغانستان، این به چه شکلی خواهد بود. یا بحث ایجاد مناطق مشترک صنعتی تولیدی در مرز‌ها که بتواند یک اقتصاد پایدار برای مرزنشینان بعنوان اولین سنگر‌های حفظ کشور در مرز‌ها داشته باشیم.

چرا مرزنشین‌های ما قاچاق می‌کنند، چون کار ندارد، اگر کار داشت که قاچاق نمی‌کرد. برای تک به تک اینها برنامه داریم، دوستان افغانستانی خیلی‌ها آمدند، الان بحث چابهار داریم که در سفری که در هفته‌های آینده آقای کرمی استاندار محترم سیستان و بلوچستان انجام خواهند داد به افغانستان، بحث چابهار یا استفاده از کریدور چابهار یا گذر چابهار مطرح است که قرارداد آن را ببندیم که سرمایه گذاری افغان‌ها را جذب کنیم. ولی من فقط عرض کنم، تا بحث سرمایه گذاری و جذب سرمایه گذاری حل نشود، همه ما دور خودمان می‌گردیم.

 
سؤال: برای این باید چه کار کنیم؟
جوانمرد قصاب: شما همین الان بعنوان یک سرمایه گذار خارجی بگویند ارزتان را وارد کشور کنید و سرمایه گذاری کنید، بعد ارزتان را به نرخ نیما تبدیل کنید، در سیستم بانکی، همین الان یعنی ۲۰ درصد یا ۳۰ درصد ضرر، چون نرخ نیما ۴۲ هزار تومان است، نرخ نیما ۶۰ تومان است. تاجر خارجی می‌گوید من که مسئول نرخ‌های پایین و بالای شما نیستم، باید بیایید و یک قیمت به من بگویید تا من کارم را انجام بدهم.
این را که می‌گویند افغان‌ها خیلی رفتند کشور‌های اروپایی، ترکیه، فلان، صد‌ها برابرش در ایران هستند و صد‌ها برابرش هم می‌خواهند بیایند.

سؤال: از سازمان سرمایه گذاری خارجی دعوت کردیم که حضور داشته باشند.
جوانمرد قصاب: و واقعاً باید یکی باشد سازمان سرمایه گذاری، آقای فکری یا دیگری بله نتوانستند بیایند ولی واقعاً آنها هم بسیار نامه نگاری کردند بانک مرکزی باید در این قضیه تعیین تکلیف بکند با فشاری که آقای کاظمی قمی آورد گفتند آنهایی که به صورت کَش می‌آورند نقد می‌آورند در داخل کشور، ۱۰ درصد یعنی ای. تی. اس و به اضافه ۱۰ درصد ولی ۱۰ درصد آن موقع نرخ ارز ۸ ـ ۴۷ تومان بود می‌ارزید الان نرخ ارز بالای ۵۰ تومان است و به خاطر همین نمی‌ارزد.

سؤال: حالا بیشترین صادراتمان چی هست به افغانستان؟
جوانمرد قصاب: ما هم چیز به افغانستان صادر می‌کنیم ببینید اقتصاد و تجارت ما با افغانستان یک اقتصاد تنیده و همه، بازار افغانستان یک بازار ماندگار صادراتی برای کشور ایران است سرمایه گذاران افغان در ایران تولید می‌کنند و به افغانستان صادر می‌کنند ۴۰ تا ۵۰ درصد تولیداتی که صادر می‌شود با سرمایه خود افغان‌ها در ایران تولید می‌شود.

سؤال: چه چیز‌هایی هستند؟ حالا محصول اگر…
جوانمرد قصاب: از محصولات مصالح ساختمانی، فولاد، دارو، صنایع غذایی، فرش ماشینی، موکت همه اینها صادر می‌شوند، فقط صادرات است ما الان در بحث واردات هم داریم کار می‌کنیم،

شما ببینید این نموداری که نشان دادید نمودار فقط صادرات ماست ما دنبال آن روزی می‌گردیم که هم تراز با این صادرات واردات از کشور افغانستان داشته باشیم که این واردات می‌تواند در کشت فراسرزمینی در همانجا که در مصاحبه اول هم نشان دادیم در بحث سرمایه گذاری‌های مشترکی که در بخش معدن در بخش قضایی در مباحث زیاد صنعتی در کشور افغانستان انجام بشود بتوانیم تجارت افغانستان را اینقدر رشد بدهیم که ما واردات مان از افغانستان یک واردات معناداری باشد.

سؤال: در واقع الان حالا نقدی هم که هست همین است که این تجارت یک طرفه است. ندارند بدهند. ما حاضریم تا ۳ میلیون دلار از کشور افغانستان واردات کنیم، اصلا منعی ندارد. چه چیزی را ندارند که بدهند؟

جوانمرد قصاب: ندارند که به ما جنس بدهند، ببینید اینکه ما بخواهیم بخریم اول وجود جنس است ما که نمی‌توانیم هرچی که آنجا هست بیاوریم که نهایتا آن کشور خودش هم نیاز دارد.

سؤال: معادن و حالا…
جوانمرد قصاب: بحث مواد تازه شروع شده یعنی بحث معادن در کشور افغانستان و سیاستگذاری در کشور افغانستان تازه دارد شکل می‌گیرد نه آمریکایی‌هایی که آنجا بودند از این معادن توانستند استفاده کنند یعنی برنامه خاصی نداشتند ببینید در این ۴۰ سال متجاوز‌هایی که حضور داشتند در کشور افغانستان یک برنامه اقتصادی منسجمی برای افغانستان نداشتند که اجرایی کنند، بزرگترین پولشویی تاریخ در کشور افغانستان اتفاق افتاد، بزرگترین فساد‌ها در بحث دولتی‌ها اتفاق افتاد، کی مسئولش بود؟ خود اینها مسئولش بودند.

سؤال: آقای یزدانی حالا شما، چون در واقع آنجا خبرنگار هم هستید، قاعدتا اقتصاد افغانستان را هم از نزدیک تعقیب می‌کنید، دنبال می‌کنید، فکر می‌کنید چه ظرفیت‌های دیگری وجود دارد علاوه بر این که الان ما داریم استفاده می‌کنیم برای اینکه هم بتوانیم صادرات انجام بدهیم و هم بتوانیم از افغانستان واردات داشته باشیم حالا هم به معنای واردات کالا و خدمات و هم به معنای اینکه اصلا بیایند اینجا سرمایه گذاری هم داشته باشند.
یزدانی : در ابتدا چند جمله در ارتباط با صحبت‌هایی که داشتید با آقای جوانمرد موضوع اینکه افغانستان در مقابل ۲ میلیارد دلار ما در سال شاید ۴۰ ـ ۵۰ میلیون دلار بیشتر صادرات ندارد من حتی با دو تا از سرپرست وزارتخانه هایشان هم صحبت می‌کردم نسبت به این موضوع معترض بودند می‌گفتند باید یک توازن ایجاد بشود، یک مصاحبه‌ای تقریبا ما یک دو سه هفته قبل با جناب آقای کاظمی قمی داشتیم، ایشان گفتند که ما.

سؤال: سمتشان چیست؟
یزدانی: نماینده محترم دولت در امور افغانستان، بله، چون پیشنهادشان این بود که من گفتم که مسئولان افغانستان این صحبت را کردند ایشان گفتند که البته قبلا هم این پیشنهاد داده بودند گفتند ما تا ۵ میلیارد دلار در سال می‌توانیم واردات محصولات کشاورزی از افغانستان داشته باشیم، چون آنجا الان کشت خشخاش ممنوع شده و اینها دنبال جایگزین در واقع خشخاش هستند، چند روز پیش هم رفته بودم، طرف‌های بدخشان مزارعی که تخریب شده بود آنجا مردم واقعا نمی‌دانستند، چون سال‌های سال نهایتا اینها آنجا خشخاش کاشته بودند الان نمی‌دانستند آقای قمی می‌گفتند که ما تا ۵ میلیارد دلار می‌توانیم محصولات کشاورزی از آنها وارد کنیم و آموزش بدهیم در ارتباط با همین شیوه‌های کشت و بذر و این‌هایی که باید به آنها داده بشود.

 
سؤال: کشت فراسرزمینی می‌توانیم داشته باشیم؟
یزدانی: بله، همین موضوع هست. بله، ظرفیت های تجاری و استفاده نشده زیادی بین ایران و افغانستان هست الان موضوع خود همین راه آهنی که نهایتا تا هرات این زحمتش کشیده شده، الان معطل هست،

خود بندر چابهار که آقای جوانمرد هم اشاره کردند ولی چند وقت پیش هم حدود ۴۰ روز پیش بود خانه معدن ایران هم آنجا افتتاح شد و به تفاهم نامه‌هایی هم که آقای جوانمرد اشاره کردند،

اینها کار‌هایی که شده این تفاهمنامه، ولی روندش خیلی کند است یعنی آن نتیجه ملموسی که ما به عنوان یک خبرنگار مردم ببینند سخت است و بازار افغانستان هم طوری هست که دیگر نمی‌شود گفت بازار بکر، قبلا ناامنی بود و تجار افغان هم بیشتر با ما ارتباط داشتند هم به لحاظ زبان و همسایگی و نزدیک بودن این‌ها الان کشور‌های مختلف را می‌بینید که دارند می‌آیند

همین ۱۰ روز پیش نخست وزیر ازبکستان آمده بود به کابل و نمایشگاهی ازبکستان آنجا دایر کرد قبلش هم آذربایجان بود حتی در مرز همین دو سه روز پیش وزیر امور خارجه ترکمنستان با وزیر سرپرست وزارت امور خارجه افغانستان دیدار کرد در مورد پروژه‌های مختلف اقتصادی صحبت کردند یعنی کشور‌های مختلف دارند می‌آیند افغانستان هم اقتصادش را در واقع سیاست خارجی اش را اقتصاد محور گذاشته و حتی با کشور‌هایی هم که با ازبکستان در ارتباط با این هلی کوپتر‌هایی که موقع سقوط رفته بودند در ازبکستان نشسته بودند و بعد تحویل نداد مشکل داشت، چالش داشت ولی الان می‌بینیم دارد کار می‌کند و خب بعضا هم می‌بینید که حالا موضوعات مختلف بین ایران و افغانستان بعضا دامن زده می‌شود من حتی بعضی موقع‌ها می‌گویم من فکر می‌کنم که اینها به نوعی افغانستان هراسی اینجا دارند می‌کنند که ما از این بازار غافل بشویم.

سؤال: آقای جوانمرد چارچوبی وجود دارد، قانونی هست در افغانستان که ما بتوانیم کشت فراسرزمینی آنجا داشته باشیم، اصلا ما برنامه‌ای برای این داریم صحبت کردیم؟
جوانمرد قصاب: بله در این تفاهمنامه که هستش، یکی از بحث ها، بحث‌های کشت فراسرزمینی است ولی با نوع نگاه و نوع فرهنگ مردم افغانستان الان ما دنبال این نیستیم که نیروی کار بفرستیم افغانستان، دنبال اینکه از نیروی کار آنها با سرمایه و سرمایه گذاری که همان طور آقای یزدانی عزیز هم فرمودند در بحث افغانستان انجام می‌شود،

 چندین دیدار هم بین وزرای دو کشور هم انجام شد. الان همان اول مصاحبه بحث قوش تپه را مطرح کردیم در بحث قوش تپه ما الان بالای چندین هزار هکتار اعلام آمادگی کردیم دیروز با خود وزیر صنعت کشور افغانستان با مشاورش صحبت کردیم و اعلام آمادگی کردیم داریم چند تا شرکت بزرگ کشت و صنعت ایران را برای کشور افغانستان معرفی می‌کنیم که اینها بیایند در همین قالب

ببین کشور افغانستان نمی‌توانیم برویم یعنی لازم نیست برویم زمین بگیریم بکاریم با این سیاست داریم پیش می‌رویم که بتوانیم در آنجا با دانش فنی ایرانی باکس، کود، بذر و مسائل بهداشتی قرنطینه‌ای ایرانی تولید کنیم،

هرچی آنجا مصرف داشت، مصرف کند مابقی آن را ما بخریم چرا باید برویم از کشور‌های مثلا برزیل یا جا‌های دیگه وارد بکنیم؟ ما می‌توانیم در افغانستان اشتغال پایدار ایجاد کنیم که بحث مهاجرت بر گردانیم به سر جای خودش یعنی مهاجرت معکوس حتی اتفاق بیفتد و همچنین ما بتوانیم وارداتمان را از این کشور انجام بدهیم اصلا بحث این نیست که ما در کشور افغانستان بگذاریم فقط بخواهیم به آنها صادرات بکنیم.

سؤال: چه زمانی می‌توانیم کشت فراسرزمینی انجام بدهیم؟
جوانمرد قصاب: همه‌ی این مسائل، چه گفتم دام سبک، دام سنگین، بحث‌های خوراک دام، همه این پیشنهادات در قالب یک بسته، از سمت وزارت کشاورزی ایران به دولت افغانستان داده شده در آخرین سفر آقای مهاجر.

سؤال: خوراک دام خیلی مهم است اگر بشود واقعا اینها را کشت فراسرزمینی کرد.
جوانمرد قصاب: بله، آقای مهاجر جلسه‌ای با وزیر داشتند که ما در خدمتشان بودیم در کابل و همه اینها انجام شد بحث اصلی که شروع شده.

سؤال: شروع شده کاری انجام شده الان قدمی برداشته شده است؟
جوانمردقصاب: کند است ما راضی نیستیم، حقیقتش.
سؤال: شروع شده حداقل؟
جوانمرد قصاب: بله، رفته در قالب تفاهم نامه امضا شده، یعنی ببینید یکی از مباحث اصلی ما قرنطینه است.
سؤال: خیر فقط تفاهم نامه امضا شده یعنی در کاغذ است یا اینکه عملی هم شده است؟
جوانمرد قصاب: خیر در مذاکرات هم شروع شده ولی، چون هنوز اتفاق نیفتاده ما این بحث نمایشگاه را که داریم اتفاقاً برای همین دیدگاه داریم صنایع کشاورزی را ببریم که این به فعل برسد این تمام این چیز‌هایی که در بحث تفاهم شده دوستان می‌گویم.

دوستان می‌گویم دوستان افغانستانی ما خیلی در این قضیه راغبتر از ما هستند. ما الان بحث قرنطینه را داریم که این تفاهمنامه قرنطینه را از دوستان بخش کشاورزی می‌خواهیم سریعتر امضا کنند متن اولیه رفته که این می‌تواند حتی واردات ما از کشور افغانستان را خیلی بیشتر کند، چون بحث اصلی واردات ما البته به افغانستان بحث محصولات کشاورزی است و این محصولات کشاورزی بحث قرنطینه دارد یک مبحث اساسی بحث کریدورهاست.

سؤال: اگر حالا همین را دقیقا من می‌خواستم بپرسم اشاره ام کردید سیاست‌هایی که در خصوص استفاده از ظرفیت‌های در واقع راهگذر‌های بین المللی برای تجارت به افغانستان هست چیست؟
جوانمرد قصاب: ما با افغانستان ۳۶ بند یا سرفصل گذاشتیم برای بحث تجارت، یکی از مباحثش استفاده از ظرفیت‌های ترانزیتی و کریدوری و راهگذر بین دو کشور است این با جنگی که در اوکراین اتفاق افتاد، نقش جغرافیایی ایران و افغانستان به مراتب حائز اهمیت‌تر شد یعنی بحث ۴۰ میلیون تن بار ترانزیتی به روسیه یکی از مباحث بود.

یک مبحث اساسی استفاده از ظرفیت‌های ایران و افغانستان برای چین برای رسیدن به ترکیه و کشور‌های اروپایی است، ببینید

اگر بخواهیم در کریدور‌های بین المللی باقی بمانیم نیاز دارد که اول خودمان حرکت کنیم کسی نمی‌آید که ما را حتما بگوید باید از ایران بگذرد این بحث اقتصادی است اگر شما از اینجا غافل بشوید از راه‌های دیگر مثل جاده از سمت ترکمنستان، نه این سنگ چیز درخشان چی هست نه، اسمش حالا بهتون می‌گویم، حالا یادم بیاد خدمتتان می‌گویم بحث قزاقستان که چین از آن طرف دارد می‌رود یا بحث بندر گوآدر از پایین است و ما برای حضور هیچ کاری نکردیم. متأسفانه یک راه آهنی که دارد به هرات و از اونجا حتی با چین صحبت کردند حاج آقای کاظمی قمی که بتوانند این را یک اجلاس سه جانبه که بسیار چینی‌ها از آن استقبال کردند و قرار است در کابل این اتفاق بیفتد اجلاس سه جانبه ترانزیتی که بتوانیم، ما راه آهن خواف ـ هرات و جاده‌ای را به چین برسانیم،

ولی متأسفانه این راه آهن الان دچار حاشیه شده یعنی به جایی اینکه بنشینند این دوستان قضیه را حل کنند و راه آهن پیشتر از ما باشد، ما دنبال این هستیم که راه آهن این کار‌ها را انجام بدهد، یعنی دولت افغانستان بار‌ها به ما گفته است که این راه آهن را به ما وصل کنید، چون اگر بخواهیم از معادن افغانستان استفاده کنیم، اگر بخواهیم از کشت فراسرزمینی استفاده کنیم، اگر بخواهیم توسعه اقتصادی در افغانستان شکل بگیرد باید هزینه‌های حمل و نقل در افغانستان کاهش پیدا کند ما از اینجا تا لب مرز ۲۰ دلار کرایه حمل می‌دهیم به طور مثال از دوغارون یا ماهی رود تا به بحث افغانستان کابل ۷۰ دلار کرایه حمل است این نه برای ما باشد برای همه کشور‌هایی که دارند واردات و صادرات می‌کنند ولی تولید در افغانستان دیگر بی معنا می‌کند، اگر قرار است ما در اشتغال پایدار در کشور افغانستان ایجاد کنیم باید به این چیز‌ها واقعا نگاه بیندازیم.

سؤال: بله، راه‌های نرفته بسیار هست حالا با توجه به صحبت‌های شما، با آقای سیادت بار دیگر صحبت بکنیم، آقای سیادت در واقع فرصت ما هم بسیار کم است جمع بندی بفرمایید صحبت هایتان را در خدمت شما هستیم.
سیادت: جمع بندی من این است که فرصت‌های بسیار مناسبی در افغانستان ایجاد شده، ما هم به لحاظ تأمین امنیت در مرز‌های مان و هم به لحاظ موفقیت در پروژه بازگشت مهاجرین و هم به لحاظ اینکه واقعا بتوانیم سهممان را در این بازار افزایش بدهیم و درآمد کسب بکنیم و برای مردممان شغل و دفاع اینجا بکنیم باید خیلی خیلی قوی‌تر از اینی که تا امروز عمل کردیم و منسجم‌تر در بازار افغانستان عمل کنیم.

فرمایشات خود جناب جوانمرد هم مؤید این واقعیت بود که ما کار کردیم ولی با نقطه دلخواه بسیار فاصله داریم و بیشترین بار این مسئولیت هم بر دوش دوستان دولتی است چه در بخش‌های ترانزیتی چه بخش‌های اقتصادی دیگر به نظر من کم کاری شده و ما اگر می‌خواهیم سهم مان حفظ بشود، اگر می‌خواهیم امنیت مرز‌های مان حفظ بشود، اگر می‌خواهیم که هم پای شرایط مناسب اقتصادی افغانستان ما هم سهم و به اصطلاح حجم کارمان مناسب باشد واقعیتش این است که یک اراده ملی بسیار جدی‌تر از اینی که الان هست باید ایجاد بشود و ما متأسفانه این را نمی‌بینیم

ببینین ازبکستان نخست وزیرش هفته پیش با یک هیئت می‌آید، در یک سفر بیش از یک و نیم میلیارد دلار قرارداد منعقد می‌شود در ابعاد مختلف. اما ما همان مباحثی که فرمودند وزارت کشاورزی و کمیسیون مشترک و اینها من به جرأت به شما می‌گویم اخیرا آن به اصطلاح اقداماتی که ما باید پیگیری می‌کردیم نکردیم و امروز دستمان خالی است. در صورتی که طرف مقابل ما بسیار اشتیاق نشان می‌دهد هم در بحث‌های ترانزیتی هم در بحث‌های سرمایه گذاری و کار‌های مشترک ما ضعیف‌تر عمل کردیم و فرصت جبران آن هم زیاد نیست امیدوار هستیم در دولت چهاردهم با یک عزم جدی‌تر و با یک نگاه مناسب‌تر از آن.

سؤال: ممنون از شما آقای سیادت رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و افغانستان خداحافظی می‌کنیم آقای جوانمرد پانصد دستگاه کامیون در مرز ابونصر فراهی با افغانستان حالا یک ماه هستش که معطل اند موضوع چیست؟ و چه برنامه‌هایی چه کار‌هایی قرار است انجام بشود که این موضوع پایان یابد؟
جوانمرد قصاب: ببینید بحث این ترانزیت سوخت با کشور افغانستان است ما چندین بار با مقامات افغانستانی گفتیم که این مبحث به ضرر مردم افغانستان است من یک گریزی بزنم حرف‌های اولیه آقای یزدانی، ما بحث صادرات خودمان را با دقت بررسی می‌کنیم جلوگیری می‌کنیم از صادرات محصولات بی کیفیت به کشور افغانستان حالا حاجی می‌گویند در بحث مسئول خودتان واقعاً بحثی است که ما به جد دنبال آن هستیم که محصولات ما با کیفیت مناسب و چیزی که در ایران مصرف می‌شود داخل کشور افغانستان برود

در بحث ترانزیت هم ما با اصرار مقامات طالب مجبور شدیم ترانزیت را مجددا باز کنیم، می‌دانید که ما بحث ترانزیت و بحث‌های خاص خودش را دارد، حمایت از صنایع داخلی، بحث امنیت جاده‌ها مسائل خاص خودش را دارد که در شورای امنیت تصمیم گرفته می‌شود که این از داخل ایران خارج بشود یا نه.

 ما در بحث ترانزیت سوخت به افغانستان با یک مافیا طرفیم، صریح بگوییم با یک مافیایی که همه کشور ما و افغانستان سر کار گذاشتند هر شش ماه به شش ماه شما بررسی کنید، در گزارش هایتان هم بررسی کنید، ما در مرز ماهیرود تجمع بار‌های ترانزیتی از کشور عراق را داریم. چرا؟ سوخت بی کیفیت است این سوخت را تجار افغانستانی می‌خرند. چون کشور عراق به ناوگان افغانی اجازه ورود به کشور افغانستان را به عراق نمی‌دهد، مجبورا از ناوگان ایرانی استفاده می‌کنند

 این ناوگان ایرانی می‌رود آن طرف چند تا ضرر برای ما دارد، حالا غیر از این که ناوگان حساب شده حالا این را بگویم

۱ ـ ناوگان ما آن طرف معطل می‌شود، تاجر افغانی بابت بی کیفیت بودن جنسش اجازه نمی‌دهد که، چون ما این دفتر این نمایندگی اجازه ترانزیت را به چه شکل می‌دهیم بدون حق ترانشیپ که نیاید سوخت ایرانی داخلش قاچاق باشد برود کشور افغانستان یعنی از نقطه قبل از مرز پلمب بشود بعد از مرز هم پلمپ باز بشود به هیچ وجه ستاد قاچاق هم اجازه نداده گفته به درستی اجازه نداده که در آخر ایران این پلمپ‌ها باز بشود می‌رود آن طرف کیفیت پایین است دولت افغانستان اجازه نمی‌دهد که این تخلیه بشود، تاجر افغانی باید اجازه بدهد این به مبدأ برگردد در کشور من که نمی‌توانم دوباره از ابونصر فراهی در کشور افغانستان برگردانم در ماهیرود یک مشکل امنیتی برای خودم درست کنم ۷۰۰ تا ۶۰۰ تا کامیون آنجا بخواهد تانکر‌ها آنجا بخواهد بایستد خب مشکل است باید برگردد به مبدأش

می‌گویند خیر ما بر نمی‌گردانیم منتظر هستند که به هر نوعی شده نهایتا با مقامات افغانستان به این نتیجه برسند که این جنس را خالی کنند، سود بالایی هم دارد ما با والی هرات در دیداری که آقای قناعت استاندار محترم خراسان جنوبی داشت ۲ هفته پیش ۱۰ روز به آنها فرصت دادیم. گفتیم نکردید باید ببخشید جنس را برگردانی راننده ها، نکردند یعنی آنها هم نمی‌کنند دولت افغانستان هم.

 ما الان آخرین کاری که داریم چاره اش گرفتیم این است که یک یا ترانزیت را چیز کنیم، چون همه دستگاه‌ها به ما نامه زدند که ترانزیت ممنوع بشود، ترانزیت به افغانستان یا اگر این ترانزیت مربوط به استفاده از ناوگان ایرانی در بخش ترانزیتی را ممنوع کنیم که جمع بشود این قضیه البته بگویم اعتراض شدید ما به خود شرکت‌های حمل و نقلی و ناوگان ایرانی هم هست، چون آنها می‌دانند که این اتفاق می‌افتد بی تقصیر در این قضیه بحث سوخت نیستند، ما داخل کشور مینی ریفاینری‌هایی(پالایشگاه) داریم که از این سوخت بهتر تولید می‌کنند.

سؤال: فکر می‌کنید تا کی حالا این حل بشود نهایتا، تصمیمی گرفته بشود؟
جوانمرد قصاب: به شدت ما را همیشه همین جوری تحت فشار می‌گذارند که ما برویم با کشور افغانستان بابت تجارت یک تاجر برویم صحبت کنیم این چه کاری هست که دولت باید دخیل باشد؟

شما تجارت کردید، سوخت بی کیفیت کردید، باید خسارت آن را پرداخت کنید، اصلا با کسی شوخی نداریم در این مبحث.

یزدانی: گرچه سوخت بی کیفیتی که گفتند حالا مهم نیست که این از ایران می‌آید یا از عراق ولی به نام سوخت ایرانی در افغانستان تمام می‌شود و هر بار هم که ۱۰ تا کامیون برمی گردانند سریع خبر می‌زنند برگرداندن سوخت ایرانی به داخل ایران البته فقط این نیست ما در خود گمرک اسلام قلعه هم رفتیم ۴۰۰، ۵۰۰ تا از ناوگان افغانستان هم آنجا خوابیده بود حالا معلوم نیست این سوخت را از کجا آورده بود

 نه در واقع این طرف ایران قبول می‌کرد و آنها هم در همان گمرک مانده بود اینها یک کاری قبلا کرده بودند حالا مافیای سوخت هم آقای جوانمرد اشاره کرد قبلا در دو مرحله اینها زیاد شده بودند مثلا هزار تا حالا کم و بیش بعد در همان پالایشگاه‌هایی که در خود افغانستان در آنجا یک بار پالایش شده بود و آنها را داده بودند باز به مردم حالا شاید هم منتظر همچنین چیزی هستند

با این حال یک موضوع دیگر هم که در ارتباط با جاده‌ها اشاره کردند کشور‌های مختلف که الان در همسایگی افغانستان هستند تا به آن نزدیکترین شهر به مرز جاده درست کردند نهایتا هزینه حمل و نقل را کم کنند

ما یک جاده‌ای داریم از گمرک ابونصر فراهی تا فراعنه را من رفتم شاید ۱۰۰ کیلومتر هم کمتر بیشتر چیز نباشد این را ایران دارد درست می‌کند فکر می‌کنم حدود ۱۵ سال است دارد درست می‌کند و کامیون‌هایی دیدم که این صد کیلومتر را با ۱۶ ساعت می‌رفتند یعنی این قدر خراب بود گزارش هم تهیه شد و پخش شد. ان شاءالله که رسیدگی بشود.