به عقیده بسیاری کارشناسان انحصار تولید و ضعف زیرساخت‌ها، دو عامل اصلی هستند که مانع از رقابت‌پذیری و پیشرفت صنعت خودرو شده‌اند. همچنین عدم انگیزه برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت در میان خودروسازان داخلی، به‌شدت بر بازار تاثیر گذاشته و تولید را تحت فشار قرار داده است.
فرشاد فاطمی، عضو هیات‌علمی دانشگاه شریف و عضو سابق شورای رقابت در بخش پایانی گفت‌وگوی خود با «دنیای‌خودرو» به تاثیر تحریم‌ها بر صنعت خودرو اشاره می‌کند و معتقد است که این محدودیت‌ها نه‌تنها تولید را مختل کرده، بلکه هزینه‌ها را نیز به شدت افزایش داده‌اند.
او بر این نکته تاکید دارد که اگرچه تحریم‌ها چالش‌هایی را به وجود آورده‌اند، اما می‌توانند به‌عنوان فرصتی برای توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات نیز در نظر گرفته شوند. این امر نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و همکاری میان دولت، صنعت و دانشگاه‌هاست.
فاطمی در ادامه، به نقش دولت در تنظیم بازار و اهمیت شفافیت در صنعت خودرو می‌پردازد. فاطمی تاکید می‌کند دولت باید به‌جای ایفای نقش یک بازیگر مستقیم، تسهیل‌کننده رقابت در بازار باشد. ایجاد قوانین ضدانحصار و نظارت بر عملکرد خودروسازان ازجمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود وضعیت بازار کمک کند و اعتماد مصرف‌کنندگان را جلب کند.
در نهایت، فاطمی به پتانسیل فناوری‌های نوین در تحول صنعت خودرو اشاره می‌کند. او معتقد است با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های تولید هوشمند و خودروهای الکتریکی، می‌توان هزینه‌ها را کاهش داد و بهره‌وری را افزایش داد. به گفته او، صنعت خودرو ایران با اتخاذ راهکارهای مناسب و بهره‌گیری از فناوری‌های روز می‌تواند به یک موتور محرک برای اقتصاد ملی تبدیل شود.
صنعت خودرو ایران با چه چالش‌های ساختاری و بنیادی مواجه است که به‌طور مستقیم مانع از رقابت‌پذیری آن در بازارهای داخلی و بین‌المللی شده است و چه عواملی در تشدید این چالش‌ها نقش دارند؟
چالش‌های صنعت خودرو ایران از دو جنبه ساختاری و اجرایی قابل‌بررسی است. از یک‌سو، انحصار در تولید خودرو باعث شده است خودروسازان داخلی انگیزه‌ای برای افزایش کیفیت یا کاهش قیمت نداشته باشند. این انحصار، نه‌تنها رقابت‌پذیری داخلی را محدود کرده، بلکه بازار صادراتی را نیز به‌شدت ضعیف کرده است. از سوی دیگر، ضعف در زیرساخت‌های تولید مانند فناوری قدیمی و عدم مدیریت زنجیره تامین و وابستگی شدید به واردات قطعات، چالش‌های جدی‌تری را به‌وجود آورده است. این وابستگی، در زمان تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی، عملا تولید را فلج می‌کند. علاوه‌بر این، نوسانات نرخ ارز و سیاست‌های حمایتی نامتوازن نیز فشار زیادی بر تولید کنندگان وارد کرده است.
چرا سیاست‌های حمایتی دولت از خودروسازان که به‌منظور افزایش کیفیت و کاهش قیمت‌ها طراحی شده‌اند، نتوانسته‌اند به نتایج مورد انتظار دست یابند و چه عواملی در عدم موفقیت این سیاست‌ها نقش دارند؟
سیاست‌های حمایتی دولت بیشتر جنبه‌ای کوتاه‌مدت داشته و غالبا با هدف رفع بحران‌های فوری تدوین شده‌اند. این سیاست‌ها معمولا شامل وام‌های کلان یا امتیازاتی مانند وضع تعرفه‌های بالا بر واردات خودرو بوده‌اند. اما مشکلی که در اینجا وجود دارد، نبود نظارت‌بر نحوه استفاده از این حمایت‌هاست. به‌عنوان‌مثال، خودروسازان به‌جای سرمایه‌گذاری در تحقیق‌وتوسعه، هرگونه تسهیلات دریافتی را صرف هزینه‌های جاری یا بدهی‌های انباشته کرده‌اند. همچنین، نبود شفافیت در نحوه تخصیص منابع و تصمیم‌گیری‌های کلان، موجب شده است این حمایت‌ها در نهایت به ضرر مصرف‌کننده تمام شود.
به نظر شما نقش دولت در تنظیم بازار خودرو و مقابله با انحصار چگونه باید باشد و چه اقداماتی باید انجام دهد تا از ایجاد شرایط رقابتی و سالم در این صنعت حمایت کند؟
دولت باید به‌جای ایفای نقش یک بازیگر مستقیم، تسهیل‌کننده رقابت در بازار باشد. تنظیم بازار از طریق کاهش تعرفه واردات خودرو، ایجاد مشوق‌هایی برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی و حمایت از قطعه‌سازان داخلی می‌تواند رقابت‌پذیری را افزایش دهد. همچنین نظارت بر عملکرد خودروسازان، شفافیت در قیمت‌گذاری و ایجاد سیستم‌های حسابرسی مستقل از دیگر وظایف کلیدی دولت است. برای مقابله با انحصار، باید قوانین ضد انحصار تقویت شده و امکان ورود بازیگران جدید به صنعت فراهم شود.
چرا شفافیت در صنعت خودرو اهمیت دارد و مشخصا در زمینه کیفیت محصولات، قیمت‌گذاری و رضایت مشتریان به چه صورت می‌تواند به بهبود وضعیت این صنعت کمک کند؟
شفافیت یکی از مهم‌ترین عوامل جلب اعتماد مصرف‌کنندگان و سرمایه‌گذاران است. در شرایطی که مصرف‌کننده از هزینه‌های تولید، فرایند قیمت‌گذاری و کیفیت واقعی محصولات بی‌اطلاع باشد، نارضایتی افزایش می‌یابد. شفافیت می‌تواند از طریق انتشار گزارش‌های مالی، ارائه اطلاعات دقیق درباره کیفیت و استانداردهای محصولات، و اطلاع‌رسانی درباره سیاست‌های توسعه‌ای خودروسازان عملی شود. این اقدامات نه‌تنها اعتماد عمومی را جلب می‌کند، بلکه خودروسازان را نیز به پاسخگویی و بهبود عملکردشان ترغیب می‌کند.
صنعت خودرو تا چه حد می‌تواند از فناوری‌های نوین برای حل مشکلات کنونی خود بهره‌مند شود و چه نوع فناوری‌هایی می‌توانند به بهبود کیفیت، کاهش هزینه‌ها، افزایش ایمنی و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید و توزیع در این صنعت کمک کنند؟
فناوری‌های نوین می‌توانند تحولی اساسی در صنعت خودرو ایجاد کنند. به‌عنوان‌مثال، استفاده از فناوری‌های تولید هوشمند می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد و بهره‌وری را افزایش دهد. همچنین توسعه خودروهای الکتریکی و هیبرید، فرصتی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و مقابله با تغییرات اقلیمی است. درعین‌حال، چالش اصلی این است که صنعت خودرو ایران هنوز فاصله زیادی با استانداردهای جهانی در این زمینه دارد. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، انتقال دانش فنی از طریق همکاری با شرکت‌های خارجی و تربیت نیروی انسانی متخصص، گام‌های اساسی برای بهره‌گیری از این فناوری‌هاست.
به نظر شما، تحریم‌ها تا چه حد بر عملکرد و آینده صنعت خودرو تاثیر گذاشته‌اند و چه پیامدهایی برای تولید، کیفیت، قیمت‌گذاری و رقابت‌پذیری این صنعت در بازار داخلی و بین‌المللی به دنبال داشته‌اند؟
تحریم‌ها تاثیر مخربی بر صنعت خودرو داشته‌اند. محدودیت در واردات قطعات و فناوری، نه‌تنها تولید را مختل کرده، بلکه هزینه‌ها را نیز افزایش داده است. درعین‌حال، تحریم‌ها می‌توانند به‌عنوان یک فرصت نیز در نظر گرفته شوند. این فشارها می‌توانند انگیزه‌ای برای توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات ایجاد کنند. البته، این امر نیازمند یک برنامه‌ریزی بلندمدت و همکاری همه‌جانبه میان دولت، صنعت و دانشگاه‌هاست.
واردات خودروهای خارجی چه پیامدهایی برای بازار داخلی دارد و چگونه می‌تواند بر قیمت‌گذاری، کیفیت محصولات، رقابت‌پذیری تولیدکنندگان داخلی و همچنین انتخاب‌های مصرف‌کنندگان تاثیر بگذارد؟
واردات خودروهای خارجی می‌تواند رقابت در بازار را افزایش دهد و به بهبود کیفیت محصولات داخلی منتج شود. اما اگر این واردات بدون برنامه‌ریزی و نظارت دقیق انجام شود، می‌تواند تولید داخلی را تحت فشار قرار دهد و باعث خروج ارز از کشور شود. برای بهره‌برداری صحیح از این فرصت، باید تمرکز بر خودروهای اقتصادی و متناسب با نیازهای مصرف‌کنندگان باشد. همچنین ایجاد قوانین مشخص برای انتقال فناوری از شرکت‌های خارجی به کشور، می‌تواند تاثیرات مثبت این واردات را چندبرابر کند.
چگونه می‌توان صنعت خودرو را به یک موتور محرک برای اقتصاد ملی تبدیل کرد و چه راهکارهایی می‌توانند به افزایش تولید، اشتغال‌زایی، نوآوری و رقابت‌پذیری در این صنعت کمک کنند؟
صنعت خودرو به‌دلیل ارتباط گسترده‌ای که با سایر صنایع دارد، پتانسیل بالایی برای تاثیرگذاری بر اقتصاد ملی دارد. برای تبدیل این صنعت به یک موتور محرک، باید زنجیره تامین داخلی تقویت شود، صادرات خودرو و قطعات افزایش یابد و زمینه برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی فراهم شود. علاوه‌بر این، حمایت از نوآوری و توسعه فناوری‌های بومی می‌تواند این صنعت را به یکی از پیشران‌های اصلی رشد اقتصادی تبدیل کند.
source