پیام تعطیلی ارز نیمایی برای تورم چیست/ قیمت ارز در سیستم رسمی کشور یکسان می‌شود؟!

در گفت‌وگو با آنا مطرح شد؛

مدیر گروه پولی و مالی مرکز پژوهش‌های مجلس، گفت: نمی‌خواهیم بگوییم که افزایش قیمت و تعطیلی ارز نیما موجب کاهش تورم و قیمت ارز می‌شود، اما می‌توان گفت که تورم و افزایش نرخ ارز چندان ارتباطی به افزایش نرخ ارز نیمایی ندارد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، تبعات حذف ارز نیمایی با رونمایی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سامانه‌ای که با عنوان سامانه مبادله ارز توافقی آغاز شد. موضوعی که محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی در خصوص این سامانه مطرح و اعلام کرد که بازار ارز تجاری نخستین بازار ارز حواله در کشور است و نرخ کشف شده در بازار ارز تجاری نرخ غالب بر معاملات ارزی کشور می‌شود. همچنین امیدواریم که در آینده نزدیک علامت دهی بازار غیررسمی و قاچاق کاهش یابد.

اما در بازار ارز واکنش‌ها به این رونمایی بسیار متفاوت بود؛ به طوریکه نرخ ارز در بازار آزاد روندی فزاینده به خود گرفت و شایعاتی نیز از حذف برخی کالا‌ها از لیست دریافت ارز دولتی به گوش می‌رسید. همچنین فعالان تجاری نیز دچار نگرانی‌هایی در خصوص روند تامین ارز بودند. با این اوصاف سوالی که مطرح می‌شود این است: آیا این سامانه می‌تواند افسار بازار ارز بدست بگیرد؟ دولت و بانک مرکزی چطور می‌توانند در برابر آثار و تبعات ناشی از ارز نیمایی سیاست کنترل کننده‌ای و مهار بازار را داشته باشد؟! قطعا تا امروز چنین اتفاقی از سوی دولت نشان داده نشده است و در هر لایه اقتصاد متوجه تغییرات ناشی از حذف ارز نیمایی هستیم.

در همین رابطه مهدی دارابی، مدیر گروه پولی و مالی مرکز پژوهش‌های مجلس در گفت‌و‌گو با آنا، گفت: برای تامین ارز واردات سه پلتفرم اصلی وجود دارد که از آنها با نام‌های سامانه نیما، پرتال ارزی بانک مرکزی و ارز اشخاص نام می‌بریم. سال گذشته از مجموع ۶۵ میلیارد دلار تامین ارز برای واردات به کشور، ۱۸ میلیارد دلار تامین از طریق پورتال بانک مرکزی برای واردات کالای اساسی انجام شده است. همچنین ۳۵ میلیارد دلار ارز برای واردات در سامانه نیما و ۱۷ میلیارد دلار هم متعلق به ارز در اختیار اشخاص بوده است.

تقویت زیر ساخت بازار ارز

وی ادامه داد: شیوه تامین ارز اشخاص به این صورت است که واردکننده و صادر کننده بی واسطه با یک دیگر توافق کرده و ارز بین آنها با قیمت حاشیه بازار و به صورت توافقی جابجا می‌شد. این نوع تامین ارز نیز سابقه ۴ الی ۵ ساله دارد. اما شیوه تامین ارز در سامانه نیما به این صورت بود که صادرکننده بایستی ارز خود را به بانک مرکزی فروخته و واردکننده از این بانک ارز دریافت می‌کرد. هم اکنون شیوه دیگری ایجاد شده است به آن سامانه معامله توافقی ارز گفته می‌شود و هدف از ایجاد این پلتفرم جدید تقویت زیر ساخت بازار ارز و حرکت به سوی ایجاد یک بورس ارزی است. 

دارابی در ادامه شرح داد: با شروع به کار این بازار جدید قرار است که ارز اشخاص و ارز نیمایی به مرور به سامانه توافقی معاملات ارز آمده و در این بستر معامله شوند. همچنین ارز برای واردات کالا‌های اساسی همچنان از طریق پورتال بانک مرکزی تامین خواهد شد. در سال ۱۴۰۱ برای ارز نیمایی سقف قیمتی در نظر گرفته شد که این محدودیت قیمتی مشکلات بسیاری ایجاد کرد و عاوه بر ایجاد زمینه فساد و رانت با توجه به اختلاف معنا دار قیمت ارز در سامانه نیما و بازار منجر به تشکیل صفی طولانی برای دریافت ارز شد. به همین جهت برای رفع این مشکلات قرار است که سقفی که برای ارز نیمایی در نظر گرفته شده بود، در این سامانه برداشته شود و این فعل نیز اتفاق افتاد. 

ایجاد ۱۷ میلیارد دلار ناترازی تجاری

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: از عوارض اجرای سقف قیمتی در سامانه نیما می‌توان به ایجاد ۱۷ میلیارد دلار ناترازی تجاری اشاره کرد. این اتفاق موجب مفاسد زیادی شده و صادرکنندگان را نیز از سود عمل تجاری خود ناامیدکرده بود و به نوعی موجب شده بود که صادرات از چرخه معاملات رسمی کشور خارج شود. به هر جهت با شروع به کار بازار جدید بانک مرکزی در پی اصلاح اشتباهی است که با قیمت گذاری برای ارز نیمایی در سال ۱۴۰۱ انجام شد و می‌توان گفت که اتفاق جدیدی حادث نشده است و پیش از سال ۱۴۰۱ نیز نرخ ارز در سامانه نیما توافقی بود. 

مثبت است؛ نگران نباشید!

وی تصریح کرد: تشکیل بازار توافقی اقدامی مثبت و صحیح در جهت تک نرخی شدن ارز در کشور است و بایستی چنین اقدامی را در جهت تجمیع انبوه قیمت‌های ارز در بازار رسمی حمایت کرد. تاکید می‌شود که این سیستم قصد یکسان کردن قیمت ارز در بازار رسمی و غیر رسمی را ندارد، اما حداقل موجب می‌شود که قیمت ارز بجز برای واردات ۱۱ میلیارد یورو کالای اساسی در سیستم رسمی کشور یکسان شود.

دارابی تصریح کرد: با ایجاد این سامانه به مرور کشف قیمت ارز به بازار توافقی سپرده شده و این بازار رهبری قیمت را به دست خواهد گرفت. این اتفاق موجب خواهد شد که در آینده نیز بازار ارز منسجم‌تر و دقیق تری را شاهد باشیم. شایان ذکر است که این اصلاح قیمتی و ساختاری بایستی مدت‌ها پیش اتفاق می‌افتاد و بهتر بود که این اصلاح در زمان ثبات یعنی مانند سال گذشته و تابستان امسال انجام می‌شد؛ اما این موضوع که بگوییم الان نباید اتفاق می‌افتاد کاملا اشتباه است.

وی ادامه داد: به طور سنتی در ماه‌های پایانی سال در کشور ما نرخ ارز دچار تلاطم‌هایی می‌شود؛ اما نباید به دلیل این اتفاقات نمی‌توان اجرای این طرح صحیح را به تاخیر انداخت؛ چرا که شرایط مخاطرات سیاسی و اقتصادی وضعیتی را پدید آورده است که نمی‌توانیم با اطمینان بگوییم، ماه‌های آینده شرایط بهتری برای اصلاحات ارزی فراهم می‌شود. هر اگر قرار باشد که در آینده از نظر سیاسی و امنیتی التهابی هم داشته باشیم هم بهتر از الان این نقص بزرگ بازار ارز را اصلاح کرده باشیم.

التهابات مقطعی است

دارابی تصریح کرد: التهابات فعلی دربازار ارز مقطعی است و قطعا به زودی این التهابات فروکش خواهد کرد؛ چرا که اردیبهشت سال ۱۳۹۸نیز چنین اصلاحاتی در بازار ارز انجام شد و نرخ ارز در بازار پس از اصلاحات افزایش نیافت که هیچ، پس از مدتی به کانال پایین تری از آن چه که قبل از اصلاحات بود نیز سقوط کرد؛ حتی در اون دوران تورم نیز کاهش یافت. نمی‌خواهیم بگوییم که افزایش قیمت ارز نیما موجب کاهش تورم و قیمت ارز می‌شود، اما می‌توان گفت که تورم و افزایش نرخ ارز چندان ارتباطی به افزایش نرخ ارز نیمایی ندارد. لازم به ذکر است که در حال حاضر بسیاری از التهابات به دلیل شایعاتی است که در حال دست به دست شدن و هیچ منطق اقتصادی از این التهابات پشتیبانی نمی‌کند.

وی در ادامه گفت: تعیین سقف قیمتی برای سامانه نیما اشتباهی بود که در گذشته اتفاق افتاده بود و هم اکنون اصلاح شد؛ به همین جهت می‌توان گفت که نباید از این اتفاق انتظار معجزه داشت، اما این اصلاح ضروری بود و قطعا موجب بهبود وضعیت مدیریت بازار ارز خواهد شد. لازم به ذکر است که اگر این روند برای قیمت ارز نیما طولانی‌تر می‌شد قطعا با موضوعات بغرنجی مانند ارز ترجیحی و همچنین قیمت گذاری دستوری انرژی مواجه می‌شدیم که حل آن‌ها دیگر راحت نیست.

قیمت ارز قابل پیش بینی نیست!

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: قیمت ارز قابل پیش بینی نیست و اعداد و ارقامی که گفته می‌شود پشتوانه علمی ندارد؛ چرا که نمی‌توان فاکتور‌های موثر و متعدد در قیمت ارز را به دقت پیش بینی کرد. تنها گزاره صحیح در این مورد همگام بودن قیمت ارز با تورم است. به همین جهت می‌توان گفت تا زمانی که موتور‌های تورمی در کشور فعال است، قیمت ارز نیز افزایش خواهد یافت.