چرا دولت به دنبال حذف یارانه هاست؟/ تکلیف یارانه بگیرها چیست

در آنا بخوانید

یارانه نقدی معمولا برای کمک به اقشار کم‌درآمد جامعه و کاهش فقر طراحی شده و باید این سیستم‌ بر اساس معیار‌های مختلف به طور مستقیم به نیاز‌های واقعی مردم پاسخ دهد و با ایجاد فرصت‌های شغلی و حمایت از کسب‌وکار‌های کوچک به کاهش فقر و افزایش استقلال اقتصادی افراد کمک کند، اما در برخی موارد یارانه‌ها به جای رسیدن به تولیدکنندگان و بخش فرهنگ و آموزش کشور، به افراد یا گروه‌های خاصی که دسترسی به قدرت و نفوذ دارند، می‌رسد.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، در حالی که اجرای طرح پرداخت یارانه نقدی به مردم در سال ۱۳۸۷ در دستور کار دولت وقت قرار گرفت حالا بر اساس سیاست دولت چهاردهم، زمزمه قطع یارانه نقدی شنیده می شود.البته بر اساس قانون، حذف یارانه افراد در سال ۱۴۰۴ طبق قانون بودجه ۱۴۰۴ منوط به آئین‌نامه‌ای است که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری دستگاه‌های متولی از جمله وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها و… نوشته می‌شود و آئین‌نامه نوشته و برای هیئت‌دولت ارسال شده است، اما هنوز به تصویب نهایی نرسیده که قابلیت اجرا داشته باشد.

حالاحذف یارانه نقدی به عنوان بخشی از اصلاحات اقتصادی و برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور مورد استفاده است و شاید در سال جاری با توجه به عزم و تلاش دولت،  برای پاسخگویی به انتظارات عمومی و برای جلب اعتماد مردم، به حذف یارانه نقدی روی آورد.

یارانه نقدی معمولا برای کمک به اقشار کم‌درآمد جامعه و کاهش فقر طراحی شده است و راه‌های جایگزین باید هم به این هدف کمک کنند و هم از مشکلات موجود یارانه نقدی، مانند رانت‌خواری، عدم هدفمندی و هدررفت منابع جلوگیری کنند.ابتدا اینکه هر طرح جایگزین باید با شفافیت کامل همراه باشد و سیستم‌های نظارتی قوی برای جلوگیری از فساد و سوء استفاده وجود داشته باشد.به جای پرداخت یارانه به همه، سیستم‌های دقیق‌تر و شفاف‌تری برای شناسایی افراد نیازمند ایجاد شود. این سیستم‌ها می‌توانند بر اساس معیار‌های مختلفی مانند درآمد، دارایی، تعداد افراد خانواده و وضعیت تحصیلی افراد طراحی شوند.در عوض پرداخت نقدی، یارانه به شکل تخفیف یا کمک‌های مستقیم برای خرید اقلام اساسی مانند مواد غذایی یا خدمات ضروری مانند آموزش و بهداشت ارائه شود. این روش می‌تواند به طور مستقیم به نیاز‌های واقعی مردم پاسخ دهد.

دولت در تامین یارانه غیرنقدی اقشار ضعیف و کم درآمد هم موفق عمل نکرده است به طوری که دولت به دنبال وعده ای که داده بودهنوز نتوانسته واریز سومین مرحله کالابرگ الکترونیکی با رقم‌های ۵۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا سوم و ۳۵۰ هزار تومان برای دهک‌های چهارم تا هفتم،را تامین اعتبار کند

مورد مهم دیگر اینکه یارانه‌های غیرنقدی مانند تسهیلات اعتباری ارزان‌تر، وام‌های کم‌بهره برای کسب‌وکار‌های کوچک، آموزش‌های مهارتی و حمایت از اشتغال می‌توانند به افراد کمک کنند تا از طریق فعالیت اقتصادی خود به درآمد برسند و نیاز به یارانه نقدی را کاهش دهند.چراکه برنامه‌های آموزش و مهارت‌آموزی، ایجاد فرصت‌های شغلی، و حمایت از کسب‌وکار‌های کوچک می‌توانند به کاهش فقر و افزایش استقلال اقتصادی افراد کمک کنند.از سوی دیگر برای مناطق محروم‌تر و کم‌توسعه‌یافته‌تر، یارانه‌ها می‌توانند به صورت محلی‌تر و با توجه به نیاز‌های خاص آن منطقه تخصیص داده شوند.از سوی دیگر با در نظر گرفتن وضعیت سلامت افراد و خانواده‌ها در تخصیص یارانه‌ها، می‌تواند به افراد نیازمند به مراقبت‌های بهداشتی کمک کند.برای اجرای برخی از این طرح‌ها، ممکن است نیاز به توسعه زیرساخت‌های مربوطه باشد.البته ناگفته نماند شناسایی دقیق نیاز‌ها و طراحی طرح‌های هدفمند نیازمند جمع‌آوری داده‌های دقیق و به روز از وضعیت اقتصادی مردم است.

چرا یارانه ها نقدی پرداخت شد؟

مرحله اول اجرای طرح پرداخت یارانه نقدی به مردم در آخرین روز‌های پاییز سال ۱۳۸۹ شروع شد که قرار بر این بود که حذف تدریجی و چند مرحله‌ای یارانه روی قیمت کالا‌هایی مثل سوخت خودروها، برق، آب شرب، مواد خوراکی و سایر اقلام با یارانه دولتی بر مصرف در ایران، نوع تخصیص یارانه آنها تغییر کندو عمده آن به صورت یارانه مستقیم نقدی به مردم پرداخت شود و سایر درآمد‌های اینکار صرف وام دولتی به تولید کنندگاه، کار‌های عمرانی، فرهنگی شود.

امروزبرنامه‌ریزی و تخصیص یارانه‌ها بدون در نظر گرفتن نیاز‌های واقعی بخش‌های تولید و آموزش، یا با نقص در نظارت بر استفاده از این یارانه‌ها، باعث شده که یارانه‌ها به جای هدف مورد نظر، به سمت سایر بخش‌ها منحرف شوند. نبود سیستم‌های شفاف و کارآمد برای ارزیابی و نظارت بر استفاده از یارانه‌ها، یکی از عوامل کلیدی است.اگر بین وزارتخانه‌های مرتبط با تولید و آموزش مانند وزارت صنایع، وزارت کار، وزارت آموزش و پرورش، و…هماهنگی وجود نداشته باشد، برنامه‌ریزی و تخصیص یارانه‌ها به درستی انجام نمی‌شود، موضوعی که طی سال های اخیر به وضوح قابل مشاهده است. در برخی مواردنیز یارانه‌ها به جای رسیدن به تولیدکنندگان و بخش فرهنگ و آموزش کشور، به افراد یا گروه‌های خاصی که دسترسی به قدرت و نفوذ دارند، می‌رسد. این امر باعث می‌شود یارانه‌ها صرفاً به جیب افراد خاصی برسد و به اهداف حمایتی خود نرسند.اگر سیستم‌های شفاف و حسابرسی در توزیع یارانه‌ها وجود نداشته باشد، امکان سوء استفاده و عدم رسیدن یارانه به مقصد وجود دارد.

چرا یارانه نقدی باید حذف شود 

امروزوبر اساس سیاست‌های دولت چهاردهم، یارانه نقدی به طور قابل توجهی به بودجه دولت فشار می‌آورد و منابع مالی قابل توجهی را می‌بلعد. البته به اعتقاد کارشناسان این منابع می‌توانند در بخش‌های دیگری از اقتصاد مانند آموزش، بهداشت، زیرساخت‌ها و … سرمایه‌گذاری شوند.این در حالی است که یارانه نقدی به طور یکسان به همه افراد تعلق می‌گیرد، بدون در نظر گرفتن نیاز واقعی آنها و این امر باعث می‌شود که بخش قابل توجهی از یارانه به افراد ثروتمند و یا به افرادی که به آن نیاز ندارند، برسد.البته بر اساس داده ها، یارانه نقدی می‌تواند الگوی مصرف مردم را تغییر دهد و باعث شود که افراد به جای کالا‌های ضروری، به کالا‌های غیرضروری ترجیح دهند و در برخی موارد، یارانه نقدی می‌تواند به افزایش تقاضا منجر شده و باعث تورم شود.

به جای پرداخت یارانه نقدی، دولت می‌تواند با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و خدمات عمومی، مانند بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل، ارزان‌تر کردن دسترسی به آموزش و بهداشت، و یا گسترش شبکه‌های آبرسانی، به بهبود رفاه عمومی بپردازد. این روش ممکن است در بلندمدت نتایج بهتری داشته باشد، اما به زمان و منابع بیشتری نیاز دارد.البته استفاده از چندین مدل جایگزین به‌طور همزمان، به عنوان مثال، ترکیب یارانه هدفمند با افزایش دسترسی به خدمات عمومی، می‌تواند به افزایش کارایی و پوشش بیشتری از نیاز‌ها بیانجامد

در برخی نظرات، یارانه نقدی نیز علاوه بر ایجاد برخی ناهماهنگی‌ها در نظام پولی و نقدی در کشور، توانسته به افزایش نابرابری اجتماعی بین اقشار مختلف جامعه منجر شود.در برخی موارد، یارانه نقدی به عنوان منبعی برای فساد و سوء استفاده از بودجه دولتی مورد استفاده قرار گرفته است.برخی کارشناسان معتقدند که یارانه نقدی می‌تواند به وابستگی مردم به دولت منجر شود و انگیزه برای کار و تلاش را کاهش دهد.

دولت کدام راه را انتخاب کند

کارشناسان همواره بر این مووضع توصیه می‌کنند که دولت باید یارانه نقدی را بر اساس نیازمندی‌های واقعی افراد، به جای توزیع یکسان به همه، پرداخت کند. شاید این روش می‌تواند از هدر رفت منابع جلوگیری کند و به افراد نیازمند کمک بیشتری برساند، اما نیازمند سامانه‌های دقیق شناسایی نیازمندی‌ها و سنجش دقیق است.از این رو با توجه به سیاست‌های اجرایی در کشور، کارشناسان بر این نظرند، یارانه به صورت سبد کالا‌های اساسی و یا پرداخت‌های مستقیم برای خدمات ضروری مثل آموزش، بهداشت، و یا حمل‌ونقل عمومی تخصیص داده می‌شود. این روش می‌تواند موجب افزایش کیفیت خدمات و کاهش نابرابری شود، اما نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و زیرساخت‌های مناسب است.

شاید در طی این سال‌ها پرداخت یارانه نقدی به مردم، آن هم به صورت پلکانی و متناسب با درآمد افراد به تقلیل نابرابری و کمک به افراد کم‌درآمد کمک کند، اما به دلیل برخی نشتی‌ها در این مسیر، نیازمند اطلاعات دقیق در مورد درآمد افراد است وممکن است با مخالفت برخی از گروه‌های اجتماعی رو‌به‌رو شود.

این فراینددر کشور‌هایی با مشکلات اقتصادی و تورم بالا، جایگزینی که منابع را به طور موثری تخصیص دهد و از هدر رفتن پول جلوگیری کند، اهمیت دارد.درراستای این هدف، سامانه‌های اطلاعاتی و فناوری باید به گونه‌ای باشند که جایگزین به درستی عمل کند؛ و سیستم مدیریت و نظارت باید به گونه‌ای باشد که از سوء استفاده از منابع و پرداخت‌های نادرست جلوگیری کند.