درس‌هایی از تحولات ارزی ایران در جنگ ۱۲ روزه؛ از بلوغ نسبی بازار ارز تا توانایی فعالان در بازار

در گفت‌و‌گو با آنا تشریح شد

کارشناس بازار ارز معتقد است؛ کاهش هیجان در بازار و عدم وجود هجوم گسترده برای خرید ارز به دلیل کاهش ترس از وقوع یک بحران بزرگ در طول ۱۲ روز جنگ تحمیلی، تقاضای سفته‌بازانه در بازار ارز را افت داد، موضوعی که امروز در بازار ارز شاهد آن است.

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، در دنیای امروز، بازار‌های مالی به طور فزاینده‌ای به تحولات سیاسی و رویداد‌های ژئوپلیتیکی حساسیت نشان می‌دهند. در پی تشدید تنش‌ها و انتشار اخبار مربوط به درگیری‌ها بین ایران و رژیم صهیونیستی، موجی از نگرانی‌ها و پیش‌بینی‌های مختلف در میان تحلیلگران اقتصادی و فعالان بازار ارز شکل گرفت.

بسیاری از کارشناسان، با استناد به سابقه واکنش بازار ارز به اخبار منفی و تنش‌های سیاسی در ایران، انتظار داشتند که با اعلام اخبار درگیری و افزایش احتمال یک جنگ تمام عیار، شاهد افزایش ناگهانی و شدید نرخ ارز باشیم. این سناریو بر این فرض استوار بود که افزایش ریسک‌های سیستماتیک و کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران، منجر به خروج سرمایه از کشور، کاهش عرضه ارز، و افزایش تقاضا برای ارز‌های امن (مانند دلار و یورو) خواهد شداحتمال جهش نرخ ارز به سطوح بسیار بالا و از پیش تعیین نشده را مطرح می‌کردند و بر این باور بودند که در شرایط کنونی، بازار ارز قادر به جذب این شوک نخواهد بود.

البته برخی از تحلیلگران نیز، ضمن پذیرش احتمال افزایش نرخ ارز، معتقد بودند که این افزایش بیشتر به صورت نوسانات شدید و کوتاه‌مدت خواهد بود و پس از فروکش کردن موج اولیه هیجان و انتشار اطلاعات دقیق‌تر، بازار به تدریج به سمت تعادل نسبی باز خواهد گشت. این گروه بر این باور بودند که عوامل بنیادی اقتصادی همچنان نقش خود را ایفا خواهند کرد و صرفاً عوامل سیاسی نمی‌توانند به تنهایی روند بازار را برای مدت طولانی تحت تأثیر قرار دهند. اما واقعیت در بازار ارز کشور بیان گر چیست؟!

بازار ارز در ۱۲ روزجنگ تحمیلی و پسا آن

بازار ارز طی سال های گذشته تا حد زیادی خود را با شرایط تحریم تطبیق داده است. بنابراین، تنش‌های جدید ممکن است صرفاً اثر روانی کوتاه‌مدت داشته باشند. در همین رابطه سهراب هاشمی کارشناس مسائل ارزی در گفت‌و‌گو با آنا به تشریح وضعیت بازار ارز از ۱۲ روزجنگ تحمیلی تا روز‌های پسا توقف این جنگ پرداخت.

هاشمی با بیان اینکه آنچه در عمل پس از فروکش کردن موج اولیه نگرانی‌ها و اعلام توقف جنگ رخ داد، اشاره کرد و گفت:  بازار ارز، برخلاف انتظارات اولیه مبنی بر جهش‌های شدید و بی‌سابقه، روندی نسبتاً طبیعی و متعادل را تجربه کرد. پس از فروکش کردن اخبار فوری و اولیه مربوط به درگیری‌ها، نرخ برابری ارز‌های اصلی مانند دلار آمریکا و یورو در برابر ریال ایران، به سطوح بسیار بالا و غیرمنتظره‌ای که توسط برخی پیش‌بینی می‌شد، نرسید. در حالی که ممکن است نوساناتی در حد چند درصد رخ داده باشد، اما این نوسانات در چارچوب رفتار طبیعی بازار در مواجهه با اخبار نیمه‌مثبت یا کاهش تنش قرار داشت و نشان‌دهنده یک جهش به معنای واقعی نبود.

واقع‌بینی بخش قابل توجهی از فعالان بازار ارز که جزء افراد حرفه‌ای و نهاد‌های مالی هستند، منجر به اتخاذ رویکردی محتاطانه و عدم ورود به سرمایه‌گذاری‌های پرریسک بر مبنای شایعات و پیش‌بینی‌های بدبینانه شد

این تحلیل گر بازار ادامه داد: پس از دوره کوتاهی از عدم قطعیت، بازار ارز به سمت نوعی تعادل حرکت کرد. عرضه و تقاضای ارز به تدریج به هم نزدیک‌تر شدند و قیمت‌ها ثبات نسبی خود را بازیافتند. این نشان می‌دهد که فعالان اقتصادی و معامله‌گران، با دریافت اطلاعات بیشتر و ارزیابی واقع‌بینانه‌تر از ابعاد و پیامد‌های احتمالی تنش‌ها، تصمیم به تعدیل انتظارات و رفتار خود گرفتند.در برخی دوره‌ها، مشاهده شد که حجم معاملات در بازار ارز نه تنها افزایش شدید نیافت، بلکه در مواردی نیز شاهد ثبات یا حتی کاهش بوده‌ایم. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده کاهش هیجان در بازار و عدم وجود هجوم گسترده برای خرید ارز باشد. زمانی که ترس از وقوع یک بحران بزرگ کاهش می‌یابد، تقاضای سفته‌بازانه نیز افت می‌کند موضوعی که امروز بازار ارز شاهد آن است.

بازار ارز توانسته پیام‌های مثبت دریافت کند

وی با تاکید بر اینکه به نظر می‌رسد بازار ارز توانسته است پیام‌های مثبت یا حداقل کاهش‌دهنده ریسک را از تحولات دریافت کند، گفت: اعلام توقف جنگ تحمیلی یا حصول توافقاتی برای کاهش تنش، به عنوان یک سیگنال مثبت برای بازار عمل کرده است. این موضوع نشان می‌دهد که بازار ارز صرفاً به اخبار منفی واکنش نشان نمی‌دهد، بلکه در صورت دریافت سیگنال‌های کاهش ریسک، قادر به تعدیل انتظارات خود خواهد بود.در کل روند بازار ارز پس از اعلام توقف جنگ  و فروکش کردن نگرانی‌های اولیه، بیشتر به سمت تعادل سوق پیدا کرد تا یک جهش یا سقوط ناگهانی. این امر نشان‌دهنده بلوغ نسبی بازار و توانایی فعالان آن در ارزیابی واقع‌بینانه پیامد‌ها بود.

به گفته هاشمی؛ بخش قابل توجهی از فعالان بازار ارز، افراد حرفه‌ای و نهاد‌های مالی هستند که توانایی بالایی در ارزیابی ریسک‌ها و تحلیل شرایط دارند. آنها به خوبی می‌دانند که اخبار اولیه مربوط به درگیری‌ها، لزوماً به معنای وقوع یک جنگ گسترده و تمام عیار نیست و تا زمانی که پیامد‌های عملی و واقعی بروز نکرده است، نباید انتظار واکنش‌های افراطی داشت. 

بازار ارز ایران، با وجود تمام چالش‌های اقتصادی، در سال‌های گذشته با انواع مختلفی از شوک‌ها و تحریم‌ها مواجه شده است. این تجربیات به بازار نوعی مقاومت در برابر شوک‌های جدید بخشیده است. فعالان اقتصادی تا حدودی خود را با شرایط تحریم و نوسانات احتمالی تطبیق داده‌اند. بنابراین، تنش‌های جدید، هرچند جدی، اما در چارچوب ریسک‌های شناخته شده‌تر قرار می‌گرفتند و کمتر باعث غافلگیری کامل بازار می‌شدند

اطمینان فعالان اقتصادی به بازار ارز

هاشمی تاکید کرد: اعلام توقف جنگ تحمیلی یا کاهش تنش‌ها، به خودی خود یک عامل روانی مثبت قوی محسوب می‌شود. این موضوع به فعالان اقتصادی اطمینان می‌دهد که تلاش‌هایی برای حل و فصل بحران در حال انجام است و احتمال وقوع سناریو‌های فاجعه‌بار کاهش یافته است. این اعتماد مجدد باعث می‌شود که خریداران ارز، از خرید هیجانی دست بکشند و فروشندگان نیز با اطمینان بیشتری ارز خود را عرضه کنند. این چرخه مثبت، به تعادل بازار کمک می‌کند.بازار ارز صرفاً تحت تأثیر اخبار سیاسی منفی نیست، بلکه عوامل اقتصادی بنیادین مانند میزان عرضه و تقاضا، سیاست‌های پولی و ارزی دولت، و وضعیت تولید و تجارت نیز بر آن اثرگذارند. در این مقطع زمانی، در حالی که تنش‌های سیاسی وجود داشته، اما تحول عمده‌ای در سیاست‌های اقتصادی کلان یا گشایش‌های قابل توجهی که بتواند مستقیماً بر عرضه ارز تأثیر بگذارد، رخ نداده است. این بدان معناست که مکانیزم‌های عرضه و تقاضای طبیعی همچنان در حال فعالیت بوده‌اند.

مدیریت صحیح نهاد‌های دولتی در بازار ارز

این کارشناس بازار ارز در پاسخ به این سوال که به غیر از فضای بازار و تطبیق آن با تنش‌های موجود چه عوامل دیگری در جلوگیری ازجهش غیر منطقی ارز دخالت داشت، گفت: بانک مرکزی و سایر نهاد‌های دولتی می‌توانند با مدیریت صحیح انتظارات و در صورت لزوم، مداخله در بازار، به ثبات آن کمک کنند. ارائه اطلاعات شفاف و مستمر، و همچنین نشان دادن آمادگی برای مدیریت نوسانات، می‌تواند از شکل‌گیری موج‌های هیجانی و سفته‌بازانه جلوگیری کند. حتی اگر مداخله مستقیم نیز کم بوده باشد، صرف موضع‌گیری قاطع نهاد‌های مسئول می‌تواند بر انتظارات تأثیر بگذارد.این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا بازار ارز در برابر شوک‌های سیاسی اخیر، رفتاری نسبتاً منطقی و طبیعی از خود نشان دهد و از ورود به فاز‌های هیجانی و بی‌ثباتی شدید جلوگیری کند.

وی تصریح کرد: بازار ارز، علی‌رغم تنش‌های سیاسی و درگیری‌های اخیر بین ایران و رژیم صهیونیستی، روندی پایدار و طبیعی را طی کرده است. نگرانی‌های اولیه و پیش‌بینی‌های مربوط به جهش‌های شدید و بی‌سابقه نرخ ارز، که مبتنی بر ترس از پیامد‌های ناگوار بود، در عمل محقق نشدند. بازار ارز توانسته است در مواجهه با این چالش‌ها، از خود انعطاف‌پذیری و مقاومت قابل توجهی نشان دهد.