مشمولان طرح کالابرگ نظرات متفاوتی درباره آینده این یارانه دارند. درحالی‌که ۴۲.۴درصد ترجیح می‌دهند همچنان اقلام کالابرگی را دریافت کنند، ۳۱.۴درصد خواهان دریافت نقدی سهمیه خود هستند. نکته مهم این است که اکثریت از سیاستگذاری برای تخصیص سهمیه بیشتر به افراد کم‌درآمد حمایت می‌کنند، اما اکثریت هم موافق متفاوت بودن مقدار کالابرگ متناسب با شرایط اقتصادی منطقه هستند تا عدالت منطقه‌ای برقرار شود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا؛ طرح کالابرگ الکترونیکی با هدف حمایت از خانواده‌های کم درآمد و اقشار آسیب پذیر، کاهش نابرابری‌های اجتماعی و کاستن از فشار‌های اقتصادی ناشی از تورم به اجرا درآمده است و گامی مهم در تحقق عدالت اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی خانوار‌ها محسوب می‌شود. این طرح با تسهیل دسترسی به کالا‌های اساسی و بهبود فرایند تأمین و توزیع، می‌تواند ظرفیت قابل توجهی در کاهش هزینه‌های معیشتی و کنترل تورم داشته باشد.
طرح کالابرگ الکترونیکی با فراهم کردن امکان استفاده از یارانه غیرنقدی برای برخی کالا‌های غذایی اساسی، تأثیر مستقیمی بر الگو‌های مصرف خانوار دارد. این شیوه تخصیص منابع می‌تواند به تأمین بهتر نیاز‌های اولیه غذایی خانوار‌های هدف کمک کند و درعین حال، زمینه‌ای برای مدیریت هدفمندتر حمایت‌های دولتی فراهم آورد. در همین راستا، مجلس شورای اسلامی در چارچوب اسناد بالادستی، بر ضرورت استفاده بهینه از ظرفیت کالابرگ الکترونیکی تأکید کرده است. در ماده (۳۱) قانون برنامه هفتم توسعه و در تبصره ((۱۳)) قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نیز بر استفاده دولت از این ظرفیت به منظور بهبود کارآمدی در تخصیص منابع یارانه‌ای و ارتقای عدالت اقتصادی تأکید شده است.
این مصوبات نشان دهنده رویکرد نظام تقنینی کشور در جهت تقویت سیاست‌های حمایتی هدفمند و بازتوزیع عادلانه منابع در قالب الگو‌های غیرنقدی است. با توجه به این چارچوب‌های قانونی و اهداف کلان، ارزیابی اثربخشی واقعی این سیاست در سطح جامعه و از منظر دریافت کنندگان آن، ضروری به نظر می‌رسد.
اهداف نظرسنجی و تجربه استفاده از کالابرگ
ازاین رو، دفتر مطالعات افکارسنجی ملت در گزارش «سنجش دیدگاه مشمولان کالابرگ درباره ابعاد مختلف طرح» آورده این نظرسنجی با هدف بررسی میزان استفاده شهروندان مشمول دریافت کالابرگ (هفت دهک درآمدی) از این طرح، سطح رضایتمندی آنان از اجرای کالابرگ و شناسایی چالش‌ها و موانع احتمالی در فرایند بهره برداری از آن انجام شده است. همچنین، ترجیحات مردم در زمینه نحوه تخصیص یارانه غیرنقدی، نوع اقلام مشمول، شیوه دریافت کمک (کالابرگ یا نقدی) و ادراک از عدالت در دهک بندی اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته است. امید است یافته‌های این پژوهش، با ارائه تصویری واقع گرایانه از تجربه شهروندان، بتواند به تصمیم گیری آگاهانه‌تر در سطوح سیاستگذاری کمک کرده و زمینه ارتقای اثربخشی، کارآمدی و مقبولیت اجتماعی طرح کالابرگ را فراهم آورد. در ادامه ذیل محور استفاده مشمولان طرح از کالابرگ بیان شده که از بین سه نوبت اجرای کالابرگ، میزان استفاده متفاوت بوده است. قابل توجه است که نیمی از مشمولان طرح، در هر سه نوبت اجرا شده از طرح کالابرگ استفاده کرده‌اند.
اقلام خریداری شده و محل خرید
در بین کالا‌های اصلی قابل عرضه با کالابرگ، روغن بیشترین سهم خرید را داشته و پس از آن قند و شکر، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات، برنج، مرغ و گوشت در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. حدوداً نیمی از مشمولان طرح کالابرگ اذعان کرده‌اند با کالابرگ خود فقط همان ۱۱ قلم کالای مشخص شده توسط دولت را خریداری کرده‌اند. بجز این کالاها، تعدادی از افراد به‌وسیله کالابرگ خود مواد شوینده و لوازم بهداشتی دیگری تهیه کرده‌اند و درصد کمی نیز رب، چای و مواد خوراکی و تنقلات دیگری را به‌وسیله کالابرگ خریداری کرده‌اند. درحالی‌که حدود نیمی از دریافت‌کنندگان کالابرگ، فروشگاه‌های زنجیره‌ای را برای تهیه اقلام مشخص شده در کالابرگ ترجیح می‌دهند، درصد قابل توجهی نیز مغازه‌ها و سوپرمارکت‌های محلی را برای خرید انتخاب کرده‌اند.
کفایت سهمیه و منابع دریافت اطلاعات
تنها درصد کمی از کاربران، سهمیه کالابرگ را برای تأمین نیاز‌های غذایی ماهانه خانواده‌شان کافی می‌دانند. این نتیجه در حالی به‌دست آمده که اکثریت این افراد بیان کرده‌اند کالا‌های خریداری شده با استفاده از کالابرگ برای تأمین نیاز‌های غذایی خانواده‌شان تا حدی کافی بوده و درصد کمی این سهمیه را اصلاً کافی نمی‌دانند. نزدیک به یک‌سوم از دریافت‌کنندگان کالابرگ اخبار و اطلاعات مربوط به کالابرگ را بیشتر از طریق صداوسیما دریافت می‌کنند. علاوه‌بر این، منابع دیگری مانند شبکه‌های اجتماعی، خانواده، دوستان و اطرافیان، فروشگاه‌ها و مغازه‌ها و پیامک نیز در انتقال اطلاعات نقش داشته‌اند. درباره تجربه واگذاری کالابرگ به دیگران در ازای دریافت وجه نقد، اکثریت قاطع پاسخ‌گویان اظهار کرده‌اند که چنین موضوعی را در میان اطرافیان خود مشاهده نکرده‌اند و درصد کمی شاهد این عمل بوده‌اند.
چالش‌ها و اولویت‌های اختصاص کالابرگ
در ادامه به مشکلات احتمالی کالابرگ پرداخته شده و آمده که مواجهه کاربران با برخی چالش‌های احتمالی در طرح کالابرگ مشخص کرده که به‌ترتیب چالش موجود نبودن برخی از اقلام کالابرگ در فروشگاه‌ها، محدود بودن خرید به ۱۱ قلم مواد خوراکی، شلوغی و صف‌های طولانی خرید، کم بودن فروشگاه‌ها و مغازه‌های محل برای خرید کالابرگ، مشخص نبودن راه‌های ثبت شکایت و بیان مشکلات، پایین بودن کیفیت محصولات یا اقلام کالابرگی، فعال نبودن کالابرگ در حالی که واجد شرایط بوده، دور بودن فروشگاه‌های عرضه‌کننده کالابرگ از محل سکونت، نپذیرفتن کالابرگ در فروشگاه‌های مشخص شده و اجبار فروشگاه‌ها به خرید یک برند یا شرکت مشخص از هر کالا توسط این افراد تجربه شده است. محور بعدی اولویت‌های مشمولان طرح در تخصیص کالابرگ است که در این زمینه گفته شده که اغلب افراد با واگذاری کالابرگ خود به دیگران در ازای دریافت وجه نقد مخالف بوده و درصد کمی با این کار موافق هستند.
ترجیحات تخصیص یارانه و عدالت در دهک‌بندی
نزدیک به یک‌سوم از دریافت‌کنندگان کالابرگ تمایل دارند مبلغ کالابرگ خود را به‌صورت نقدی دریافت کنند و درصد بیشتری ترجیح می‌دهند اقلام کالابرگ را دریافت کنند. سایر افراد ترجیح می‌دهند در صورت امکان مبلغی از سهمیه کالابرگ هر عضو کاسته شود، اما مابقی را به‌صورت نقدی دریافت کنند. درصد قابل توجهی از کاربران کالابرگ معتقدند این سهمیه باید به «همه خانواده‌ها» اختصاص یابد. علاوه‌بر این، درصد دیگری از این افراد تخصیص کالابرگ به «خانواده‌های کم‌درآمد و با درآمد متوسط» را مناسب‌تر می‌دانند و درصد دیگری «فقط خانواده‌های کم‌درآمد» را مستحق دریافت این خدمت می‌دانند. اولویت دریافت کالابرگ به‌ترتیب از نظر درصد بیشتری از مردم با «خانواده‌های کم‌درآمد»، سپس با «زنان سرپرست خانوار»، «معلولین»، «خانواده‌های دارای کودک» و در نهایت «سالمندان» است.
نظرات درباره میزان و نحوه تخصیص
نزدیک به سه‌چهارم از دریافت‌کنندگان کالابرگ موافق آن هستند که «افراد کم‌درآمد، سهمیه کالابرگ بیشتری دریافت کنند» و درصد کمی نیز ترجیح می‌دهند که «همه به یک میزان این سهمیه را دریافت کنند». درصد بیشتری از مشمولان طرح کالابرگ با این رویکرد موافقند که مقدار کالابرگ «متناسب با شرایط اقتصادی هر منطقه، متفاوت باشد» و درصد کمتری ترجیح می‌دهند «مقدار کالابرگ در سراسر کشور یکسان باشد». نزدیک به نیمی از دریافت‌کنندگان کالابرگ ترجیح می‌دهند «کالابرگ برای همه مواد خوراکی» باشد. از طرفی، ترجیح درصد دیگری بر این است که «به‌جای کالابرگ پول واریز شود» و درصد کمی نیز تمایل دارند که «برای مواد خوراکی معینی کالابرگ داده شود».
توزیع عادلانه و منابع تأمین نیاز‌های غذایی
نزدیک به دوسوم اذعان کرده‌اند کالابرگ به‌درستی به اطرافیان آنها که مستحق دریافت بوده‌اند، تعلق گرفته است. در مقابل، درصد قابل توجهی بیان کرده‌اند افرادی در اطراف آنها هستند که کالابرگ دریافت کرده درحالی که مستحق و واجد شرایط دریافت آن نبوده‌اند. دهک‌بندی خانوار‌ها از نظر درصد کمی از ذی‌نفعان کالابرگ «اصلاً» عادلانه ارزیابی نشده است. همچنین، درصد زیادی این طبقه‌بندی دولت را به‌میزان «کمی» و درصد دیگری به‌میزان «زیاد» یا «خیلی زیادی» عادلانه تشخیص داده‌اند. درباره تهیه مواد غذایی ضروری خانواده‌ها، اکثریت اظهار کرده‌اند که «بیشتر با درآمد شخصی» اقدام به تهیه مواد غذایی ضروری می‌کنند. علاوه‌بر این، درصد قابل توجهی «بیشتر با یارانه و کالابرگ، کمی هم از درآمد شخصی» و درصد کمتری «فقط با یارانه نقدی و کالابرگ» مواد غذایی ضروری خانواده خود را تأمین می‌کنند.
میزان کلی رضایتمندی
درمجموع حدوداً نیمی از مشمولان طرح کالابرگ ابراز رضایت «زیاد» یا «خیلی زیاد» از اجرای طرح کالابرگ طی یک‌سال گذشته کرده‌اند. همچنین، درصد قابل توجهی به‌میزان «کمی» رضایت داشته و درصد کمی «اصلاً» از اجرای این طرح راضی نبوده‌اند.مرکز افکارسنجی ملت، نظرسنجی حاضر را در مردادماه سال ۱۴۰۴ انجام داده است. جامعه آماری پیمایش، همه سرپرستان خانوار از دهک‌های اقتصادی ۱ تا ۷ در کل کشور بوده‌اند. در این پیمایش تعداد ۸۵۰ پرسش‌نامه به روش تلفنی از این جامعه آماری گردآوری شده است که هدف از اجرای آن، سنجش دیدگاه مشمولان طرح کالابرگ نسبت به ابعاد مختلف این طرح است.
source