استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، با تأکید بر اینکه ادامه وضعیت فعلی اقتصاد ایران اعلام کرد: اصلی‌ترین معضل را دوگانه شکننده ناترازی‌های داخلی (مالی و منابع) و فشارهای بین‌المللی است که پیامد آن، رفتن بیش از ۱۰.۵ میلیون نفر به زیر خط فقر تنها در فاصله ۹۷ تا ۹۸ بوده است؛ این در حالی است که امروز فقر در ایران به شکلی جدید، یعنی فقر شاغلان ظهور کرده است.
به گزارش خبرگزاری آنا، مسعود نیلی، استاد اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، در دومین روز از همایش اکوبیمه، با هشدار نسبت به وضعیت شکننده اقتصاد ایران، دو چالش بنیادین را مانع اصلی دانست و افزود که ادامه وضعیت فعلی غیرممکن است.
نیلی گفت: موضوعی که درباره‌اش صحبت می‌کنم، چالش‌های اصلی اقتصاد ایران و راه‌های عبور از آنهاست. تمرکزم بر بخش دوم است؛ یعنی بر راه خروج تأکید دارم.
دو چالش بنیادین اقتصاد ایران – بیرونی و درونی
نیلی مسائل اقتصادی ایران را به دو حوزه اصلی تقسیم کرد و افزود:اگر مشکلات را طبقه‌بندی کنیم، به دو دسته می‌رسیم: چالش‌های بیرونی و ناترازی‌های داخلی. این دو با سرعت و شدت بالا وارد زندگی مردم شده‌اند و آثارشان از اقتصاد فراتر رفته و در زندگی اجتماعی مردم نفوذ کرده است.
وی چالش‌های خارجی را شامل محدودیت‌های سیاسی، تحریم‌ها و روابط ژئوپلیتیکی دانست و بیان کرد که چالش‌های درونی شامل ناترازی‌های مالی، زیربنایی و منابع طبیعی هستند.
نیلی تشریح کرد که در ابتدا چالش خارجی صرفاً محدود به اختلاف با آمریکا بود، اما به مرور گسترده‌تر شد و افزود: رژیم صهیونیستی، سپس اروپا و حالا درگیری‌های نظامی، شرایط را به حالتی رسانده که می‌توان آن را «نه جنگ و نه صلح» یا «سایه جنگ» نامید.
این استاد دانشگاه تأکید کرد که این وضعیت سه پیامد کلان برای اقتصاد دارد: کاهش منابع بودجه عمومی، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری، و تشدید عدم قطعیت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی، و گفت: این مجموعه در نهایت به شکل‌گیری وضعیت رکود تورمی پایدار منجر شده است. در سال ۱۴۰۴ درگیر رکود تورمی هستیم و به احتمال زیاد، سال ۱۴۰۵ هم همین روند ادامه خواهد داشت.
ناترازی‌های درونی؛ دینامیک مخرب مالی و منابع
نیلی ادامه داد که اقتصاد ایران هم‌زمان با چالش‌های بیرونی، درگیر شبکه‌ای از ناترازی‌های ساختاری درون‌زا است که او آنها را در دو محور طبقه‌بندی کرد.
وی توضیح داد: ناترازی مالی شامل صندوق‌های بازنشستگی، بودجه دولت و نظام بانکی است. این ناترازی‌ها هرچه بزرگ‌تر شده، تورم در اقتصاد نیز شدیدتر شده است. نیلی همچنین به ناترازی منابع طبیعی شامل بحران آب، انرژی و خاک اشاره کرد که به‌صورت زنجیره‌ای بر صنعت و کشاورزی تأثیر گذاشته است.
وی با تأکید بر شدت بحران افزود: ناترازی‌های انرژی و آب در مسیری حرکت می‌کنند که اقتصاد را از کار می‌اندازد.این وضعیت نمی‌تواند ادامه یابد و باید راه خروجی برای آن یافت.
مرور تاریخی دو دهه چالش اقتصادی – از ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴
نیلی با مرور تاریخی اظهار داشت که در نیمه دوم دهه ۸۰، موج عظیمی از متولدین دهه ۶۰ وارد بازار کار شدند، بدون آنکه شغلی برای آنان ایجاد شود. در سال‌های ۸۵ و ۹۰ با وجود درآمد‌های بالای نفتی، تعداد شاغلان کشور روی عدد ۲۰ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر ثابت ماند. میلیون‌ها نفر وارد دهه ۹۰ شدند، بدون شغل. این پدیده شوک اجتماعی–اقتصادی بود که به بروز آسیب‌های گسترده‌ای مانند افزایش سن ازدواج، رشد طلاق، افزایش اعتیاد و جرایم شهری انجامید.
وی در تشریح سال‌های ۹۱ تا ۹۲، وی به نخستین شوک تحریمی و رکود بزرگ اشاره کرد و گفت: در این مقطع به‌واسطه واردات سنگین کالا‌های مصرفی در سال‌های پیش، ساختار تولید داخلی تضعیف شد و هم‌زمان با تحریم نخست، درآمد ارزی کشور تقریباً به نصف کاهش یافت.درآمد ارزی کشور طی دو سال ۹۱ و ۹۲ حدود ۵۰ درصد سقوط کرد و کشور شدیدترین رکود تورمی تاریخ خود را تا آن زمان تجربه کرد. نتیجه بلندمدت این شوک، تبدیل رشد اقتصادی پایدار دهه‌های گذشته به رکود مزمن از سال ۱۳۹۰ به بعد بود.
نیلی سپس به تحریم دوم پرداخت و اظهار داشت که آثار آن به‌مراتب مخرب‌تر بود: در فاصله کوتاه ۹۷ تا ۹۸ بیش از ۱۰.۵ میلیون نفر به زیر خط فقر رفتند، در حالی که در تحریم اول فقط یک و نیم میلیون نفر اضافه شدند.علت اصلی این امر از بین رفتن بنیه اقتصادی کشور است.آمار پس از ۱۴۰۰ هنوز منتشر نشده، اما شواهد نشان می‌دهد روند فقر همچنان افزایشی است و لایه‌های جامعه را به‌طور عمیق‌تری درگیر کرده است.
بازار کار بی‌کیفیت و پدیده فقر شاغلان
استاد دانشگاه صنعتی شریف ساختار بازار کار ایران را تشریح کرد و افزود: از حدود ۲۵ میلیون شاغل کشور، تنها حدود چهار میلیون نفر در نظام اداری شاغل‌اند. بقیه جمعیت شاغل حدود ۲۰ تا ۲۱ میلیون نفر هستند که عمدتاً در فعالیت‌های کوچک مشغول‌اند. بیش از ۱۵ میلیون نفر در کسب‌وکار‌های زیر پنج نفر فعالیت دارند، حدود دو میلیون نفر در بنگاه‌های ۵ تا ۱۰ نفره‌اند، و کل اشتغال سازمانی کشور حدود یک میلیون نفر است.در واقع، شغل داریم، اما رفاه نداریم. فقرا در ایران عموماً شاغل‌اند، نه بیکار.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
نیلی بار دیگر تأکید کرد که اقتصاد ایران در شرایطی بسیار شکننده قرار دارد و گفت: اکنون با دو چالش بزرگ روبه‌روییم چالش بین‌المللی و چالش ناترازی‌های داخلی که هر دو در دوره‌ای به اقتصاد فشار می‌آورند که بنیه ما بسیار ضعیف شده است؛ بنابراین ادامه وضع موجود ممکن نیست.
وی چشم‌انداز خروج را این‌گونه ترسیم کرد: چالش‌های بین‌المللی با توافق حل می‌شوند، با جنگ نه. مسیر توافق، تنها راه ممکن برای خروج از بحران اقتصادی کنونی است.
source