سامانه رصد بیکاری؛ ابزار کارآمد یا طرحی درگیر چالش‌های فنی و نهادی؟

به گزارش خبرگزاری آنا؛ در راستای ارتقای شفافیت در بازار کار و به‌منظور پایش دقیق وضعیت اشتغال در کشور، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی از راه‌اندازی سامانه‌ای جدید برای رصد برخط بیکاری خبر داده است. این سامانه با هدف جمع‌آوری و تحلیل داده‌های مرتبط با وضعیت اشتغال کارگران، به‌ویژه افرادی که به هر دلیل از شغل خود جدا شده‌اند، طراحی و عملیاتی شده است.

بر اساس اعلام این وزارتخانه، سامانه مذکور این امکان را فراهم می‌سازد که اطلاعات مربوط به تعداد کارگران بیکار شده، محل اشتغال پیشین، و علت بیکاری آنان به‌صورت برخط (آنلاین) در دسترس متولیان سیاست‌گذاری قرار گیرد. این اقدام در جهت بهبود نظام تصمیم‌گیری اقتصادی، برنامه‌ریزی هدفمند در حوزه اشتغال، و پیشگیری از بحران‌های بازار کار صورت گرفته است.

به گفته مسئولان، راه‌اندازی این سامانه می‌تواند نقش مهمی در پایش مستمر وضعیت بنگاه‌های اقتصادی، شناسایی روند‌های بیکاری، و مداخله به‌موقع دولت برای حمایت از نیروی کار ایفا کند. همچنین پیش‌بینی می‌شود داده‌های گردآوری‌شده از این طریق، در اصلاح سیاست‌های بیمه بیکاری، حمایت از بنگاه‌های آسیب‌دیده، و تقویت مهارت‌آموزی متناسب با نیاز بازار کار مؤثر واقع شود.

با توجه به تحولات اخیر در بازار کار کشور و ضرورت ایجاد تصویر دقیق از وضعیت اشتغال، سامانه رصد برخط بیکاری گامی مؤثر در جهت مدیریت داده‌محور اشتغال و ارتقای کارآمدی سیاست‌های حمایتی دولت ارزیابی می‌شود.

اما آیا این اقدامی کارساز برای مدیریت شرایط کار در ایران است؟

آسیب‌شناسی و پیشنهادات در خصوص سامانه رصد برخط بیکاری

با وجود آنکه راه‌اندازی سامانه رصد برخط بیکاری اقدامی ارزشمند در جهت شفاف‌سازی وضعیت بازار کار کشور محسوب می‌شود، تحقق کامل اهداف پیش‌بینی‌شده برای این طرح نیازمند توجه به برخی چالش‌ها و بهبود‌های ساختاری است. بررسی‌های کارشناسی نشان می‌دهد که در مراحل اولیه اجرای این طرح، سه دسته آسیب اصلی قابل شناسایی است:

چالش‌های فنی و داده‌ای

یکی از موانع جدی در کارکرد دقیق سامانه، نبود یکپارچگی داده‌ها میان دستگاه‌های مختلف از جمله سازمان تأمین اجتماعی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، و سازمان ثبت احوال است. عدم هم‌خوانی داده‌ها ممکن است منجر به ثبت ناقص یا تکراری اطلاعات شود. علاوه بر این، ضعف در زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در برخی استان‌ها می‌تواند بر سرعت و دقت تبادل اطلاعات تأثیر منفی بگذارد.

چالش‌های نهادی و اجرایی

موفقیت سامانه منوط به همکاری مؤثر بنگاه‌های اقتصادی و کارفرمایان در ثبت به‌موقع اطلاعات مربوط به اشتغال و بیکاری است. در صورت نبود الزام قانونی یا مشوق‌های لازم، بخشی از کارفرمایان ممکن است از ثبت اطلاعات خودداری کنند. همچنین، نبود نیروی انسانی آموزش‌دیده برای کار با سامانه در واحد‌های استانی می‌تواند موجب بروز خطا در داده‌ها شود.

چالش‌های تحلیلی و سیاست‌گذاری

صرف گردآوری داده‌ها بدون تحلیل کارشناسی و تفسیر اقتصادی دقیق نمی‌تواند به تصمیم‌سازی مؤثر منجر شود. لازم است سازوکاری برای استفاده از داده‌های سامانه در تدوین سیاست‌های حمایتی، تنظیم‌گری بازار کار، و پیش‌بینی روند‌های اشتغال ایجاد شود.

به منظور رفع چالش‌های یادشده و بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های سامانه رصد برخط بیکاری، مجموعه‌ای از راهکار‌های اجرایی و سیاستی پیشنهاد می‌شود که از آن جمله می‌توان به ایجاد بستر ارتباطی امن و استاندارد میان پایگاه‌های اطلاعاتی مرتبط با اشتغال و بیمه اشاره کرد که می‌تواند دقت و سرعت سامانه را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.

همچنین لازم است مقرراتی برای الزام کارفرمایان به ثبت تغییرات وضعیت نیروی کار وضع شود و در عین حال، مشوق‌هایی نظیر تخفیف‌های بیمه‌ای یا تسهیلات حمایتی برای بنگاه‌های منظم در ثبت اطلاعات در نظر گرفته شود. ضمنا ارتقای زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در سطح استان‌ها و آموزش کارشناسان حوزه کار و اشتغال در استفاده از سامانه، گامی مهم در افزایش دقت داده‌ها محسوب می‌شود.

تحلیل داده‌محور و استفاده سیاستی از اطلاعات

ایجاد یک مرکز تحلیل داده‌های بازار کار در زیرمجموعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی می‌تواند به تبدیل داده‌های خام سامانه به گزارش‌های تحلیلی و سیاستی کمک کند و زمینه تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد را فراهم آورد. همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برای تحلیل داده‌های جمع‌آوری‌شده می‌تواند به تولید دانش بومی در حوزه بازار کار و تدوین سیاست‌های بلندمدت اشتغال منجر شود.

در مجموع، سامانه رصد برخط بیکاری را می‌توان نقطه‌عطفی در حرکت نظام مدیریتی کشور به سوی تصمیم‌سازی داده‌محور و شفافیت در سیاست‌های اشتغال دانست. استمرار موفقیت این طرح در گرو رفع چالش‌های اجرایی، توسعه همکاری میان دستگاه‌ها، و تقویت نظام تحلیل داده در وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواهد بود.

راه‌اندازی سامانه رصد برخط بیکاری از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی را می‌توان گامی مؤثر در مسیر حکمرانی هوشمند در حوزه بازار کار دانست. این سامانه، با فراهم‌سازی امکان دسترسی برخط به داده‌های واقعی از وضعیت اشتغال و بیکاری در کشور، زمینه‌ساز سیاست‌گذاری دقیق‌تر، هدفمندتر و مبتنی بر شواهد خواهد بود.

تجربه کشور‌های توسعه‌یافته نشان می‌دهد که رصد مستمر بازار کار، نقشی اساسی در پیش‌بینی روند‌های اقتصادی، مقابله با بیکاری ساختاری، و حمایت به‌موقع از نیروی کار ایفا می‌کند. از این رو، بهره‌گیری مؤثر از سامانه مذکور می‌تواند به عنوان زیرساختی کلیدی برای توسعه پایدار اشتغال در کشور مورد توجه قرار گیرد.

با این حال، برای دستیابی به حداکثر اثربخشی این طرح، لازم است هم‌افزایی نهادی، بهبود زیرساخت‌های فنی، و تعمیق فرهنگ ثبت و تحلیل داده‌ها در دستگاه‌های مرتبط به‌صورت جدی دنبال شود. همکاری نزدیک میان دولت، بخش خصوصی و مراکز پژوهشی می‌تواند مسیر استفاده از داده‌های سامانه را در جهت طراحی برنامه‌های کارآمد اشتغال و بازآفرینی فرصت‌های شغلی هموار کند.

در نهایت، سامانه رصد برخط بیکاری نه‌تنها ابزاری برای پایش وضعیت فعلی بازار کار، بلکه بستری برای تحول در سیاست‌گذاری اقتصادی و اجتماعی کشور است؛ بستری که با تداوم به‌روزرسانی، نظارت دقیق و مشارکت فعال ذی‌نفعان، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در بهبود وضعیت اشتغال، افزایش بهره‌وری نیروی کار، و ارتقای رفاه اجتماعی ایفا کند.