فاجعه معدن طبس «اتفاق غیر قابل پیش‎‌بینی» نبود

گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو– امیررضا میکائیلی: روز ۳۱ شهریور، آخرین نفس‌های خود را می‌کشد. کارگران شیفت سوم معدن زغال‌سنگ «معدنجو» طبس، سخت مشغول کار هستند. دغدغه تعدادی از کارگران، شروع سال جدید تحصیلی و رفتن فرزندان‌شان به مدرسه است که ناگهان حادثه‌ای رخ می‌دهد.

ساعت ۲۱ شب نشت گاز «متان»، موجب انفجار در بلوک c معدن می‌شود. کارگران در دو بلوک C و B مشغول به کار بودند. دود و گاز حاصل از انفجار، با سرعت به بلوک B منتقل می‌شود. ۴۹ نفر تاکنون در اثر این حادثه، جان خود را از دست داده‌اند و ۱۶ کارگر دیگر نیز، مصدوم شده‌اند.

یکی از کارگران شیفت سوم معدن، در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو در این رابطه می‌گوید: «این اتفاق در ساعت ۹ شب اتفاق افتاد. ما مشغول کار در معدن بودیم که ناگهان کارکنان بخش ایمنی معدن، خبر از نشت گاز و وقوع انفجار دادند. ما از معدن فرار کردیم ولی متاسفانه بخشی از دوستان ما، نتوانستند خارج شوند.»

وی ادامه داد: «کمی بعد، چراغ گرفتم و برای جست‌وجوی دوستان خود، به داخل معدن بازگشتم. تعدادی از آنها را، خودم به سر کار برده بودم. الان نمی‌دانم جواب زن و فرزندان‌شان را چه بدهم.»

او با تائید عدم وجود سنسور گاز متان در معدن، افزود: «معدن مجهز به سنسور گاز متان نبود. پیمانکار فقط از ما کار می‌خواست و ما نیز مجبور به اطاعت بودیم.»

این کارگر در مورد سیستم اعلان خطر و رعایت نکات ایمنی، اضافه کرد: «خود کارکنان بخش ایمنی نیز در این حادثه، جان باختند. در اختیار آنها یک گازسنج قرار داده بودند تا در صورت وجود گاز به کارگران اطلاع دهند ولی در صورت اعلام نشت گاز نیز پیمان‌کاران با فشار بر کارگران، خواستار ادامه کار می‌شد.»

وی هم‌چنین با اشاره به سنتی بودن اعلان نشت گاز، گفت: «اگر یک شیپور هم در داخل معدن وجود داشت، ما دلمان نمی‌سوخت. معدن آژیر خطر نداشت. اطلاع رسانی به کارکنان بخش ایمنی معدن، با تلفن انجام می‌گرفت و آنها نیز با فریاد خود، به کارگران هشدار می‌دادند.»

کارگر مقصر نیست

زهرا سعیدی سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجو در این مورد تشریح کرد: «بر اساس شواهد و قرائن، یا معدن آژیر مرکزی نداشته یا آژیر، خراب بوده است. به همین دلیل، حتی کارشناسان ایمنی جان خود را از دست دادند.»

سعیدی همچنین اضافه کرد: «از منظر نظارتی، ما کارگران را مقصر نمی‌دانیم. اگر کارگر نتوانسته از تجهیزات ایمنی استفاده کند، به این معناست که آموزش‌های لازم به او داده نشده است. آموزش وظیفه کارفرماست. اگر آژیر خطر کار نکرده، کارگر مسئول نیست. ما نباید در نهایت کارگر را مقصر جلوه دهیم. کارگران معمولاً از سیستم‌های موجود استفاده می‌کنند اما اگر آموزش نبینند یا سیستم‌ها معیوب باشند، آنها در معرض خطر قرار می‌گیرند.»

سلمان اسحاقی، نماینده مردم قائنات و زیرکوه نیز در گفت‌‎وگو با شبکه استانی خراسان جنوبی، بیان داشت: «آقای میدری در کمیسیون بهداشت و درمان اعلام کردند خروج گاز باید انجام می‌شد اما این موضوع اتفاق نیافتاده است.»

این نماینده مجلس در ادامه و به نقل از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اضافه کرد: «بازرسی‌های ما از معادن به صورت مستمر و با زمان‌بندی مشخص انجام نمی‌شود. سازمان امور استخدامی کل کشور به وزارت کار مجوز استخدام بازرسی را نداده است!»

این نماینده مجلس در ادامه اظهار داشت: «نشست گاز در دو روز گذشته توسط کارگران اعلام شده بود!» بر این اساس اگر این گزاره درست باشد که کارگران گاز را استنشاق کرده‌اند و هیچ اقدام بازدارنده‌ای از سوی مسؤولان انجام نشده نتیجه گیری درباره عوامل و عامل فاجعه معدن طبس آنچنان دشوار نیست.»

اسماعیل محمد‌ولی فعال کارگری مستقر در محل حادثه در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو، بیان داشت: «خانواده‌ها و کارگران معدن، معتقد بودند که ایمنی معدن، دچار مشکلات اساسی بوده است. اعتراضاتی نیز، یک روز قبل از رخ دادن حادثه، اتفاق افتاده بود.»

او افزود: «پاسخ پیمان‌کاران به این مطالبه کارگران، کار نکردن در صورت نقص ایمنی بود و کارگران به نوعی تهدید به اخراج شده بودند.»

وی با تائید عدم وجود حسگر گاز متان در معدن طبس، توضیح داد: «معمولا در معادن این شکلی، حسگر‌های هشدار دهنده گاز وجود دارد. به محض این‌که حسگر‌ها گاز را احساس می‌کنند، برق را قطع کرده و کارگران فرصتی دارند تا معدن را به سرعت ترک کنند.»

محمد ولی ادامه داد: «بر اساس قانون کار، مبحثی تحت عنوان بازرس کار، وجود دارد. دولت مکلف است طی دوره‌ای از مراکز صنعتی، بازدید کند و در صورت بروز مشکل، گزارش دهد. اختیارات بازرس کار، در حد اختیارات ضابط قضایی است و توان پلمپ معدن را نیز دارد.»

این فعال کارگری ادامه داد: «طبق اظهارات خانواده‌های کارگران، بازرس کار در محل حادثه مستقر نبود و ما بازرس را رویت نکرده‌ایم.»

او همچنین اضافه کرد: «طبق مقررات بهره برداری از معدن، مامور HSE باید اولین نفری باشد که همراه کارگران وارد معدن می‌شود و تا وقتی که آخرین کارگر خارج نشده است، این مامور باید آن‌جا باشد. وظیفه او این است که گاز متان را با یک دستگاه اندازه گیری کند تا از سلامت محیط مطمئن شود و به کارگران، اجازه کار کردن دهد.»

وی ادامه داد: «آن‌نطور که من از خانواده‌ها شنیده‌ام، در واقع مامور HSE شخصا داخل معدن، حضور پیدا نمی‌کرد. علاوه بر این با استناد به فهرست اسامی جان‌باختگان، این موضوع تائید می‌شود.»

مشهود بودن نقص ایمنی

غلام عباس ترکی، معاون حقوق عامه دادستان کل کشور در معدن طبس نیز نقص ایمنی را تائید کرد و گفت: «بر اساس مشاهدات اولیه، مشخص شد که در برخی موارد، عدم رعایت ایمنی در معدن مشهود بوده و تذکراتی به معدن داده شده است. متاسفانه، برخی از این نواقص ایمنی برطرف نشده‌اند.»

با تمام این اوصاف، «احمد میدری» وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی کمی پس از وقوع حادثه گفته بود: «معادن در سرتاسر جهان، از جمله ایران، به عنوان یکی از پرحادثه‌ترین مکان‌ها شناخته می‌شوند.»

وی ادامه داده بود: «در بررسی‌های اخیر ما، تا این لحظه تخلفی مشاهده نشده است. خود شرکت خصوصی دارای ۴۸ بازرس ایمنی است. در تاریخ ۲۸ مرداد سال جاری، بازرس‌های بیرونی وزارت کار نیز بررسی‌های لازم را انجام داده‌اند. بنابراین، با اطلاعات موجود، به جز مواردی که ممکن است در بررسی‌های آتی رئیس محترم دادگستری مشخص شود، به نظر می‌رسد که تخلفی صورت نگرفته و این حادثه به واقع یک اتفاق بوده است. حتی در کشور‌های پیشرفته با معادن مکانیزه نیز چنین حوادثی رخ می‌دهد، هرچند شدت و تکرار آنها ممکن است متفاوت باشد.»

بهتر بود وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در روز‌های نخست تصدی این پست دشوار، در قبال حادثه عجولانه رفتار نمی‌کرد تا تمام جنبه‌های فنی حادثه مشخص شود.