مصرف سرانه گوشت قرمز ایرانی‌ها ۶ کیلوگرم!/ از دلالی تا حذف گوشت قرمز از سبد اساسی

در گزارش آنا بخوانید

سرانه مصرف گوشت در ایران طی چند سال اخیر روند نزولی داشته است. باید سرانه مصرف روزانه گوشت ۷۵ گرم باشد، اما در ایران ۳۵ گرم است و سرانه سالانه مصرف گوشت قرمز به ۶ کیلوگرم رسیده است. منطقی‌ترین مواجهه دولتمردان با این آمار، آن است که در راستای بهبود وضعیت برنامه‌ریزی کنند، اما دولت با نادیده گرفتن شرایط، گوشت قرمز را از لیست اقلام اساسی حذف کرد!

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری آنا، هر روز اخبار مهمی درباره تصمیمات جدید دولت برای محل‌های خرج‌کرد ارز ترجیحی به گوش می‌رسد و معیشت مردم به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. جدیدترین اخبار این روزها، حذف ارز ترجیحی بر واردات گوشت گرم است؛ این اتفاق به منزله حذف گوشت از لیست کالا‌های اساسی در نظر دولت تلقی می‌شود. از حدود دو سال گذشته دولت به منظور تعدیل بازار، سامان‌دهی و کمک به معیشت خانوار، شروع به واردات و عرضه گوشت گرم با ارز ترجیحی به بازار کرد. 

هرچند این روند با گلایه‌ها، نابه‌سامانی‌ها و چالش‌های مختلفی مثل عدم عرضه مناسب همراه بود، اما باز با این حال آب باریکه ضعیفی برای امید داشتن به حمایت‌های دولت برای مردم محسوب می‌شد. حال خبر‌های جدید حاکی از آن است که دولت تصمیم گرفته تا دیگر گوشت گرم قرمز با ارز ترجیحی وارد کشور نشود؛ این یعنی افزایش شدید قیمت خرید گوشت برای مردم که رقم کمی نخواهد بود. گوشتی که با ارز ترجیحی وارد می‌شد، اگر به دست مردم می‌رسید قیمتی حدود ۳۰۰ هزار تومان داشت؛ هر چند که بعضی مواقع خریداران از نبود بسته‌های یک کیلویی گوشت شکایت داشتند و باید بسته‌های دو کیلویی را خریداری می‌کردند، اما با این حال باز هم هزینه‌ها کمتر می‌شد.

دلالان حذف خواهند شد؟

فعالان اقتصادی بر این باورند حذف ارز ترجیحی بر واردات گوشت، مسئله‌ای نیست که تنها یک وجه (حذف این نوع قیمت گوشت در بازار) داشته باشد. مدیرعامل سازمان میادین میوه و تره‌بار شهر تهران درباره حذف ارز ترجیحی بر واردات گوشت گرم قرمز تاکید کرد که بعد از توقف واردات، مردم می‌توانند گوشت‌های داخلی را بدون واسطه کیلویی بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار تومان خریداری کنند. این صحبت به آن معناست که دولت به توان داخلی برای تولید حساب زیادی باز کرده و مطمئن است که گوشت‌های گرم داخلی می‌تواند به بازار سامان دهد. این مقام مسئول و همچنین دیگر مدیران پیش از این به مسئله رانت‌خواری برخی سودجویان از محل ارز‌های تخصیصی به واردات گوشت گرم و حتی توزیع این کالا اشاره کرده بودند. حتی برخی دلیل دولت برای حذف ارز ترجیحی برای واردات آن را حذف دست واسطه‌گران و عرضه گوشت‌های دولتی با قیمت آزاد دانستند. اما آیا حذف این ارز و پاک کردن صورت مسئله، می‌تواند ضمن جلوگیری از رانت و دلالی، به بازار گوشت و سبد معیشت مردم کمکی کند؟

همه‌چیز در هاله‌ای از ابهام

تمامی این رویکرد‌ها در حالیست که صحبت با چند فروشگاه عرضه کننده گوشت گرم دولتی اتفاقاتی مخالف اظهارات دولت را مطرح کرد. طبق گفته این فعالان از پیش از آغاز سال جدید، عرضه گوشت دولتی بسیار محدود شد و حتی در بسیاری از مناطق به صفر رسید. حال تنها چند محل عرضه در پایتخت و شهرستان‌ها باقی مانده که بعضی روز‌ها در طول هفته این گوشت را بین مردم توزیع می‌کنند. علاوه بر آن بعضی از عرضه‌کنندگان درباره وارداتی بودن گوشت‌هایی که دولت آن را تولید داخل می‌داند، صحبت کردند. یکی از این فروشندگان در گفت‌و‌گو با آنا گفت: گوشتی که دولت اعلام کرده گوشت داخلیست و باید با قیمتی بین ۶۵۰ تا ۷۰۰ هزار تومان به فروش برسد، همان گوشت‌های وارداتی است که تا قبل از این به عنوان گوشت قرمز دولتی بین مردم با نرخ کیلویی ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان فروخته می‌شد. حال دولت گفته دیگر گوشت وارداتی نداریم و گوشت‌های داخلی باید با نرخ مصوب توزیع شوند. در حالیکه گوشت‌هایی که با عنوان «داخلی غیر دولتی» به دست ما برای عرضه رسیده، همان گوشت‌های گرم وارداتی سابق است. نمی‌توان گفت این کار، مثبت یا منفیست؛ نکته پنهان‌کاری در توضیح گوشت‌های حاضر در بازار و ادامه روند توزیع و شناسایی ظرفیت تولید است که مردم را تا حدی نگران کرده است.

مانع برای تولید بسیار است

کارشناسان معتقدند که حذف ارز ترجیحی باعث افزایش قیمت گوشت قرمز تولید داخل در بازار خواهد شد؛ چرا که با افزایش تقاضا در کنار چالش‌هایی که امروز پیش روی تولید است، هزینه تولید و در نهایت قیمت تمام شده بالا خواهد رفت. همین حالا که درباره قیمت گوشت قرمز صحبت می‌کنیم، بسیاری از دامداری‌ها و صنایع وابسته به آنها به دلیل نبود برق در حال زیان دیدن بوده و تولید آنها روند رو به کاهش به خود گرفته است.

 از سویی دیگر علیرغم آنکه در ظاهر حذف ارز ترجیحی به واردکنندگان مربوط است، اما به دلیل وابستگی زنجیره تولید دام به نهاده‌های وارداتی (مانند خوراک دام)، هزینه‌های تولید داخلی نیز در ادامه این روند افزایش خواهد یافت. یک دامدار در استان فارس در گفت‌و‌گو با آنا گفت: نرخ خوراک دام با ارز آزاد قبلاً هم بالا بود، حالا با حذف ارز ترجیحی از واردات گوشت و حذف آن از اقلام استراتژیک، تقاضا برای تولید داخلی بیشتر می‌شود. این شاید در نگاه عموم اتفاقی مثبت برای تولیدکننده داخلی باشد، اما ولی ما هم با هزینه‌های بالا مواجهیم و دولت هم هیچ حمایتی نمی‌کند. در ادامه این روند، قیمت گوشت در بازار رقمی به مراتب بالا از عددی که دولت گفته خواهد رسید.

از سرانه مصرف تا قیمت گوشت در ایران 

آخرین امار‌ها نشان می‌دهد سرانه مصرف گوشت در ایران طی چند سال اخیر روند نزولی داشته و به گفته معاون وزارت بهداشت، سرانه مصرف روزانه گوشت ۷۵ گرم باشد، اما در ایران ۳۵ گرم است. برخی از شنیده‌ها هم حاکی از آن است که سرانه سالانه مصرف گوشت قرمز به ۶ کیلوگرم رسیده که رقمی تکان‌دهنده محسوب می‌شود. منطقی‌ترین مواجهه دولتمردان با این آمار، آن است که در راستای بهبود وضعیت برنامه‌ریزی کنند، اما دولت با نادیده گرفتن شرایط، گوشت قرمز را از لیست اقلام اساسی حذف کرد! یکی از توجیه‌های دولت برای افزایش قیمت‌ها و حذف حمایت از واردات یا تولید کالاها، واقعی کردن قیمت‌ها و نزدیک شدن به ارقام جهانیست؛ این در حالیست که حتی کشور‌های همسایه هم از نظر درآمد، ارزش واحد پولی و یا حتی توان تولید به‌ویژه در بحث دامداری، با ایران تفاوت‌های جدی دارند. در وهله نخست اگر به قیمت گوشت در کشور‌های همسایه نگاه کنیم، با ارقام جالبی مواجه می‌شویم؛ در پاکستان هر کیلو گوشت قرمز از حدود ۳.۲۵ دلار آغاز می‌شود و در ترکیه این عدد ۱۰.۶۶ دلار است.

افراد در امارات متحده عربی به عنوان کشوری که کمترین میزان فقر را دارد باید حداقل برای هر کیلو گوشت قرمز ۸.۷۲ دلار بپردازند. این رقم در ایران با احتساب نرخ آزاد به حدود ۷ دلار می‌رسد که عددی قابل توجه است. چرا که ایران برخلاف کشور‌های یاد شده، خود تولیدکننده مهم گوشت قرمز در منطقه و حتی در مقاطعی صادرکننده بوده و صنعت دام‌پروری در ایران حرف مهمی برای گفتن دارد. ترکیه و امارات متخده عربی بخش زیادی از گوشت‌های مورد نیاز خود را وارد می‌کنند و اعداد یاد شده به عنوان یک گوشت وارداتی آن هم بدون کمک دولت، رقمی بسیار پایین است.

مصیبت حذف گوشت از سفره‌ها

اگر قیمت گوشت در کشور‌های همسایه را در کنار حداقل دستمزد رسمی در این کشور‌ها در نظر بگیریم، باز هم شرایط ایران مساعد دیده نمی‌شود. اگر قیمت گوشت در ترکیه را ۱۱دلار در نظر بگیریم، این رقم در کنار حداقل دستمزد ۶۳۰ دلاری ماهانه تقریبا ناچیز است. حتی اگر فرد ماهانه ۱۰ کیلو هم گوشت و فرآورده‌های مربوط به آن را مصرف کند، باز هم تنها یک ششم درآمد خود را صرف کرده! حداقل دستمزد در امارات متحده عربی حدود ۳ هزار دلار و در پاکستان۱۱۸ دلار است. این در حالیست که حداقل دستمزد در ایران حدود ۱۵۰ دلار است. یعنی اگر فرد بخواهد ماهانه ۱۰ کیلو گوشت مصرف کند، باید نصف حقوق خود را مستقیما بپردازد! آمار‌های جهانی نشان می‌دهد در حالیکه حداکثر سرانه مصرف گوشت در ایران کمتر از ۶ کیلوگرم است، کشور‌های همسایه وضعیتی به مراتب بهتر دارند. این عدد در پاکستان ۲۴ کیلوگرم و در امارات متحده عربی ۸۵ کیلوگرم ارزیابی شده است.

توجیه دولت ادامه‌دار است

در ادامه سیاست‌های دولت برای اصلاح نظام ارزی و کاهش رانت در واردات، ارز ترجیحی از واردات گوشت قرمز نیز حذف شد. این تصمیم که از مدت‌ها پیش زمزمه‌های آن شنیده می‌شد، اکنون به طور رسمی اعلام و اجرا شده است و به نظر می‌رسد تبعات آن به‌زودی در بازار مصرف خود را نشان دهد. حذف این ارز از واردات گوشت قرمز، به دنبال حذف آن از سایر کالا‌های اساسی مانند نهاده‌های دامی، روغن، دارو و… صورت گرفته و بخشی از برنامه کلان دولت برای یکسان‌سازی نرخ ارز و حذف یارانه پنهان به حساب می‌آید. با توجه به فشار معیشتی که طبقات متوسط و ضعیف جامعه تحمل می‌کنند، کارشناسان هشدار می‌دهند که حذف ارز ترجیحی بدون جایگزین‌های حمایتی مناسب، می‌تواند تبعات اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای به همراه داشته باشد.

هر چند برخی مقامات دولتی وعده داده‌اند که ممکن است دولت با استفاده از ابزار‌هایی مانند یارانه مستقیم، کالابرگ یا حتی کنترل زنجیره تامین تلاشی برای بهبود و سامان‌دهی وضعیت داشته باشد، اما در واقعیت، تا به امروز دولت در کنترل هیچ یک از بازار‌ها موفق نبوده است. حال که ارز ترجیحی برای واردات گوشت حذف شد، برخی نگران آن هستند که حمایت کالابرگ از این قلم کالای استراتژیک هم حذف شود. تجربه نشان داده بازار کالا‌های اساسی به‌سرعت نسبت به تغییرات ارزی واکنش نشان می‌دهد و در این میان دولت تنها نظاره‌گر افزایش فشار‌ها بر مردم و افزایش سودجویی دلالان است. از این رو به نظر می‌رسد آینده مشابهی را برای بازار گوشت قرمز در کشور شاهد باشیم و دست مردم باز هم از گوشت کوتاه‌تر شود.