به گزارش خبرگزاری آنا؛ کارشناسان اقتصادی بر این باورند که آمارگیری از گذران وقت شهروندان در مناطق شهری، یکی از پایه‌های اصلی برای تصمیم‌سازی در حوزه‌های اشتغال، بهره‌وری، حمل‌ونقل و کیفیت زندگی است. نتایج این آمار‌ها می‌تواند تصویر دقیقی از نحوه استفاده شهروندان از زمان خود در طول شبانه‌روز ارائه دهد و به سیاست‌گذاران کمک کند تا بر مبنای شواهد واقعی، سیاست‌های کارآمدتری را تدوین کنند.
اهمیت اقتصادی آمارگیری از گذران وقت
به گفته تحلیلگران، داده‌های گذران وقت نقش تعیین‌کننده‌ای در برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی شهری دارند. این داده‌ها نه‌تنها میزان زمانی را که شهروندان برای کار رسمی صرف می‌کنند نشان می‌دهد، بلکه فعالیت‌های غیررسمی، کار‌های خانگی، مراقبت از کودکان و سالمندان و حتی زمان تفریح و استراحت را نیز پوشش می‌دهد.
آمار‌های گذران وقت به دولت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند تا میزان بهره‌وری نیروی انسانی را بر اساس نحوه توزیع زمان کاری و غیرکاری ارزیابی کنند. تحلیل این داده‌ها می‌تواند منجر به تدوین سیاست‌هایی برای افزایش کارایی و توازن بین کار و زندگی شخصی شود.
در اقتصاد شهری، بخش قابل توجهی از فعالیت‌های اقتصادی در قالب کار‌های خانگی یا مراقبت بدون مزد انجام می‌شود. آمارگیری از گذران وقت این فعالیت‌ها را قابل اندازه‌گیری کرده و زمینه را برای برآورد ارزش اقتصادی آنها در حساب‌های ملی فراهم می‌سازد. این موضوع در بررسی نقش واقعی زنان در اقتصاد شهری اهمیت ویژه‌ای دارد.
شناخت دقیق ساعات اوج رفت‌وآمد، نوع سفر‌ها و مقاصد اصلی شهروندان، اطلاعاتی حیاتی برای برنامه‌ریزی سیستم حمل‌ونقل عمومی به شمار می‌رود.
بر اساس این داده‌ها، شهرداری‌ها می‌توانند توزیع زمانی خدمات حمل‌ونقل، توسعه مسیر‌های جدید و کاهش ترافیک را با دقت بیشتری انجام دهند؛ اقدامی که مستقیماً به صرفه‌جویی در زمان و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود.
توازن میان زمان کار، استراحت، تفریح و روابط اجتماعی از شاخص‌های کلیدی رفاه و سلامت شهری است. با تحلیل داده‌های گذران وقت، می‌توان کمبود فضا‌های عمومی، پارک‌ها و مراکز فرهنگی را شناسایی و برنامه‌ریزی مناسبی برای توسعه این زیرساخت‌ها انجام داد.
آمار‌های گذران وقت نشان می‌دهد کدام گروه‌های جمعیتی – از جمله زنان، جوانان یا سالمندان – بیشترین سهم از کار‌های بدون مزد را دارند. این یافته‌ها برای طراحی سیاست‌های حمایتی، اشتغال‌زایی و آموزش مهارت‌های جدید بسیار مفید است و به تحقق عدالت اجتماعی و جنسیتی کمک می‌کند.
وضعیت این فاکتور اقتصادی در ایران چگونه است
آخرین آمار از از گذران وقت در خانوار‌های شهری که به طور رسمی تهیه شده است، مربوط به زمستان ۱۴۰۳ می‌شود. در این گزارش که از سوی مرکز آمار ایران تهیه شده تاکید شده است که این طرح با مراجعه به خانوار‌ها و با هدف دستیابی به شیوه گذران وقت افراد ۱۵ ساله و بیشتر ساکن در نقاط شهری کشور، شناخت نوع و مدت زمان فعالیت‌های انجام‌شده توسط آنها در یک شبانه‌روز به اجرا در آمده است و این طرح در دومین هفته اسفندماه ۱۴۰۳ در نقاط شهری کشور اجرا شده است..
بررسی نتایج طرح در زمستان ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که متوسط بیشترین زمان صرف شده در شبانه‌روز به ترتیب:
به گروه فعالیت «رسیدگی و خودمراقبتی (شامل خوابیدن، خوردن و آشامیدن، مراقبت‌های بهداشتی – پزشکی، سفر مرتبط با فعالیت‌های رسیدگی و خودمراقبتی و …)» با ۱۱ ساعت و ۲۶ دقیقه و گروه فعالیت «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی (شامل بازدید از، رویدادهای/ مکان‌های فرهنگی، تفریحی و ورزشی، سرگرمی‌ها، شرکت در ورزش‌ها، استفاده از شبکه‌های اجتماعی، مطالعه در اوقات فراغت، تماشای تلویزیون، گوش دادن به رادیو، سفر مرتبط با فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی و تمرین‌های ورزشی و …)» با ۳ ساعت و ۵۴ دقیقه است.
در گروه فعالیت «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد (شامل اشتغال در شرکت‌ها، نهاد‌های دولتی و مؤسسات غیرانتفاعی، اشتغال در بنگاه‌های اقتصادی خانگی تولید کالاها، اشتغال در خانوار‌ها و بنگاه‌های اقتصادی خانگی ارائه خدمات، فعالیت‌های فرعی و وقفه‌های مرتبط با شغل، جستجوی شغل، راه اندازی شغل، سفر و تردد مرتبط با شغل و …» با ۲ ساعت و ۴۸ دقیقه می‌باشد.
گروه فعالیت «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده (شامل تهیه و آماده کردن غذا، تمیز کردن خانه، خرید کردن برای اعضای خانوار، ظرف شستن، نگهداری از گل و گیاه و…)» با ۲ ساعت و ۵۵ دقیقه و گروه فعالیت «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب و رسوم دینی (صحبت کردن، شرکت در رویدادهای اجتماعی/ فرهنگی جامعه، نقش داشتن در مسئولیت‌های مربوط به شهروندی، آداب و رسوم دینی، سفر تفریحی- زیارتی و …)» با ۱ ساعت و ۴۶ دقیقه بوده است.
گروه فعالیت «یادگیری (آموزش رسمی، آموزش غیر رسمی مانند کلاس زبان، نقاشی و…، خودآموزی، آموزش مجازی، رفت و آمد به محل تحصیل و …)» با ۴۰ دقیقه
همچنین کمترین زمان صرف شده در شبانه‌روز مربوط به گروه فعالیت «کار داوطلبانه بدون مزد، کارآموزی و سایر کار‌های بدون مزد» با ۱ دقیقه است.
در بین مردان، بعد از فعالیت «رسیدگی و خود مراقبتی»، متوسط بیشترین زمان صرف شده در شبانه‌روز به ترتیب مربوط به گروه فعالیت، «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد» با ۴ ساعت و ۵۵ دقیقه، «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی» با ۴ ساعت و ۹ دقیقه و «معاشرت، ارتباط، مشارکت اجتماعی و آداب ورسوم دینی» با ۱ ساعت و ۳۸ دقیقه بوده است.
در بین زنان، متوسط بیشترین زمان صرف شده بعد از رسیدگی و خودمراقبتی، به ترتیب مربوط به گروه فعالیت، «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» با ۴ ساعت و ۴۶ دقیقه و گروه فعالیت «فرهنگ، فراغت، رسانه‌های گروهی، تمرین‌های ورزشی» با ۳ ساعت و ۴۰ دقیقه در رتبه بعدی قرار دارد.
مقایسه الگوی گذران وقت بین مردان و زنان گویای این مطلب است که زنان نسبت به مردان در یک شبانه روز ۳ ساعت و ۴۳ دقیقه وقت بیشتری به فعالیت «خدمات خانگی بدون مزد برای اعضای خانوار و خانواده» اختصاص داده‌اند، مردان نیز در مقایسه با زنان بیش از ۴ ساعت زمان بیشتری به فعالیت «اشتغال و فعالیت‌های مرتبط برای مزد» اختصاص می‌دهند.
تصویری روشن از الگوی زندگی شهری در ایران
نتایج طرح آمارگیری از گذران وقت در زمستان ۱۴۰۳ تصویری روشن از الگوی زندگی شهری در ایران ارائه می‌دهد. بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که بخش عمده‌ای از زمان روزانه شهروندان (حدود نیمی از شبانه‌روز) صرف فعالیت‌های مربوط به رسیدگی و خودمراقبتی مانند خواب، تغذیه و بهداشت شخصی می‌شود؛ امری که در همه جوامع امری طبیعی است.
اما نکته مهم‌تر در این آمار، تفاوت محسوس در نحوه توزیع زمان میان زنان و مردان شهری است. مردان به طور میانگین نزدیک به پنج ساعت در روز را به فعالیت‌های مزدی و اشتغال رسمی اختصاص می‌دهند، در حالی‌که زنان بیش از چهار ساعت و نیم از وقت خود را صرف کار‌های خانگی بدون مزد می‌کنند. این اختلاف نشان‌دهنده‌ی تداوم الگوی سنتی تقسیم کار در خانوار‌های شهری و ضرورت توجه بیشتر به سیاست‌های حمایت از اشتغال و برابری جنسیتی است.
در عین حال، صرف حدود چهار ساعت از شبانه‌روز برای فعالیت‌های فرهنگی، فراغتی و رسانه‌ای نشان می‌دهد که نقش اوقات فراغت و رسانه‌های جمعی در زندگی شهرنشینان در حال پررنگ‌تر شدن است؛ روندی که می‌تواند بر الگو‌های مصرف فرهنگی، سلامت روانی و حتی بازار‌های اقتصادی وابسته به فرهنگ و سرگرمی تأثیر بگذارد.
از سوی دیگر، میانگین پایین زمان اختصاص‌یافته به یادگیری (حدود ۴۰ دقیقه در روز) و فعالیت‌های داوطلبانه (تنها یک دقیقه) بیانگر آن است که هنوز فرهنگ یادگیری مستمر و مشارکت اجتماعی در میان خانوار‌های شهری به اندازه کافی نهادینه نشده است؛ موضوعی که نیازمند برنامه‌ریزی فرهنگی و اجتماعی بلندمدت است.
به طور کلی، یافته‌های این طرح نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران شهری و ملی باید با تکیه بر داده‌های گذران وقت، در سه محور کلیدی گام بردارند:
افزایش مشارکت اقتصادی زنان و کاهش بار کار خانگی بدون مزد از طریق خدمات اجتماعی حمایتی.
تقویت زیرساخت‌های فرهنگی، تفریحی و آموزشی برای ارتقای کیفیت زندگی شهری.
توسعه سیاست‌های کار و زندگی متوازن برای بهبود بهره‌وری نیروی کار و سلامت اجتماعی.
این آمار‌ها نه‌تنها رفتار زمانی شهروندان را ترسیم می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان نقشه‌ای راهبردی برای طراحی سیاست‌های توسعه شهری و اقتصادی مبتنی بر واقعیت زندگی روزمره مردم مورد استفاده قرار گیرد.
source