دلایل مخالفت با سه نرخی شدن بنزین چیست؟

یعقوب زراعت‌کیش، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری دانشجو با بیان اینکه « سه‌نرخی شدن بنزین یک کار علمی نیست » تأکید کرد: با اصل افزایش قیمت بنزین موافقم، اما اجرای آن به شکل چندنرخی نتیجه‌ای جز افزایش مصرف و ایجاد اختلال در بازار نخواهد داشت.

او در توضیح دلایل مخالفت خود گفت: سیاست سه‌نرخی به‌طور طبیعی به شکل‌گیری بازار سیاه منجر می‌شود. وقتی بنزین با نرخ‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومان عرضه شود، حتی افراد بدون خودرو نیز برای جلوگیری از سوخت شدن سهمیه، آن را به فروش می‌رسانند. همین موضوع به‌صورت روانی سطحی از مصرف ایجاد می‌کند که در نبود سهمیه اساساً شکل نمی‌گرفت.

زراعت‌کیش ادامه داد: قیمت‌های پایین‌تر، نوعی «الزام روانی» برای مصرف ایجاد می‌کنند؛ به‌طوری‌که پیش از اجرای طرح، یک پایه ثابت از مصرف در ذهن مردم شکل می‌گیرد. از سوی دیگر، گروهی از افراد که مصرفشان بیش از حد پایه است ناچارند بیش از آن مصرف کنند و همین باعث می‌شود مجموع مصرف کشور افزایش یابد. به باور او، اجرای این طرح نه‌تنها مصرف را کاهش نمی‌دهد بلکه مصرف کل بنزین را نسبت به وضعیت فعلی بالاتر خواهد برد.

این کارشناس اقتصادی راهکار پیشنهادی خود را چنین توضیح داد: به‌جای سه‌نرخی کردن بنزین، بهتر است قیمت آن به‌طور یکپارچه و با نرخ میانگین حدود ۵۰۰۰ تومان عرضه شود و سهمیه‌ها حذف شوند. سپس هر سال متناسب با نرخ تورم، درصدی به قیمت اضافه شود تا هم از شوک قیمتی جلوگیری شود و هم مصرف کنترل شود.

به گفته زراعت‌کیش، با توجه به کشش قیمتی تقاضای بنزین و شرایط تورمی کشور، تنها سیاست منطقی، بنزین تک‌نرخی در محدوده ۴ تا ۵ هزار تومان است؛ به‌گونه‌ای که در ابتدای هر سال قیمت آن به‌صورت تدریجی و بر اساس نرخ تورم تعدیل شود. او تاکید کرد هر سیاست دیگری نه‌تنها مصرف را کاهش نمی‌دهد، بلکه موجب افزایش انتظارات تورمی نیز می‌شود.

او افزود: حتی اگر نرخ سوم فقط برای مازاد مصرف تعیین شود، مردم همان نرخ را معیار تورمی تلقی می‌کنند و تصور عمومی این خواهد بود که «بنزین ۵ هزار تومان شده است». همین ذهنیت تورمی، خود را در قیمت سایر کالاها نشان می‌دهد و موجب افزایش قیمت‌ها از سوی تولیدکنندگان و فروشندگان می‌شود.

زراعت‌کیش همچنین خاطرنشان کرد: برای جلوگیری از آشفتگی و آثار تورمی، بهتر است فعلاً بنزین با نرخ ثابت ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ تومان عرضه و سهمیه‌ها حذف شود و از سال آینده قیمت آن سالانه ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش یابد. به‌گفته او هرچه اصلاح قیمت دیرتر انجام شود، اجرای آن سخت‌تر خواهد شد.

او در پایان تأکید کرد: هر تغییر در قیمت بنزین باید همراه با اطلاع‌رسانی شفاف و اقناع افکار عمومی باشد. دولت باید برای مردم توضیح دهد که مصرف بالای سوخت چه پیامدهایی دارد، چگونه موجب قاچاق می‌شود و چرا کشور ناچار به واردات بنزین است؛ در حالی که منابع ارزی می‌تواند صرف سرمایه‌گذاری‌های تولیدی شود. زراعت‌کیش افزود: اگر دولت مسیر اصلاح قیمت را درست طراحی و در رسانه‌ها به‌درستی تبیین کند، مردم آگاه و همراه ایران نیز همچون گذشته از اصلاحات اقتصادی حمایت خواهند کرد.